چاقی و سلامت روان

چاقی علاوه بر خطرات جسمانی که برای فرد ایجاد می‌کند بر سلامت روان هم تأثیر گذار است. گاهی داشتن اضافه وزن به دلیل مشکلات موجود در زندگی افراد است و نیاز به کمک گرفتن از خدمات مشاوره فردی لازم است. چاقی علاوه بر سلامت جسمانی بر خلق و خو وسبک زندگی فرد هم تأثیر گذار است. ولی این اثر می‌تواند دو سویه باشد. در این مقاله به بررسی جدیدترین یافته‌های علمی در مورد تأثیر چاقی بر سلامت روان و بهترین راهکار روانشناختی مبارزه با چاقی مزمن می‌پردازیم.

چاقی به چه معناست؟

با استفاده از شاخص توده بدنی یا همان BMI، که با استفاده از قد و وزن است، تناسب اندام در افراد مشخص می‌شود. چاقی می‌تواند خطرات جدی و جبران­ ناپذیری برای افراد سالم به دنبال داشته باشد اما افرادی که درگیر بیماری‌های جدی مانند سرطان و دیابت هستند بیشتر در معرض خطر قرار دارند. جالب است بدانید که BMI معیار دقیقی برای میزان چاقی نیست و دارای محدودیت­ هایی است. عواملی مانند جنسیت، سن، نژاد و توده عضلانی بر رابطه BMI بدن می‌توانند تأثیرگذار باشد.

جدول طبقه­ بندی چاقی براساس BMI

از نشانه‌های چاقی می‌تواند به اضافه وزن و چربی اشاره کرد که با اندازه­گیری BMI مشخص می‌شود. اگر شاخص توده بدنی ۳۰ یا بیشتر از آن باشد، فرد دچار چاقی است. برای محاسبه این شاخص می‌توانید  به متخصص تغذیه مراجعه کنید و در صورتی که چاقی و اضافه وزن شما مشخص شد، باید دلایل چاقی را بررسی کرده و برای برطرف کردن و درمان آن اقدام کنید. یکی از دلایل اصلی چاقی داشتن عادات بد است. قطعا همراه بودن با یک روانشناس دلسوز و کاربلد پیمودن این راه را برای شما راحت‌تر می‌کند.

حتما بخوانید: چگونه عادات بد خود را کنترل کنیم؟

دلایل چاقی

اگر کالری دریافتی بدن شما بیشتر از سوزاندن آن باشد، می‌تواند منجر به چاقی شود. این کالری‌های دریافتی بعد از گذشت زمان، جمع می‌شوند و چاقی را در افراد به­ دنبال دارند. از اصلی‌ترین عوامل مؤثر در چاقی می‌توان به دریافت کالری زیاد و عدم تحرک اشاره کرد اما دلایل دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند­ غیرقابل کنترل باشند.

1. چاقی به دلیل ژنتیک: یکی از عوامل مؤثر در چاقی، ژنتیک افراد است. ژنتیک می‌تواند ­بر چگونگی هضم غذا و سوخت­ وساز بدن مؤثر باشد. افرادی هستند که با وجود مصرف زیاد مواد­غذایی وزنشان افزایش ندارد اما افرادی با خوردن موادغذایی هر چند کم، وزنشان به شکل محسوسی بالا می‌رود. این اختلاف در افراد مختلف به ­دلیل تأثیر ژنتیک در تناسب وزن است. طی تحقیقاتی مشخص شد علت ۴۰ تا ۷۰ درصد افزایش وزن، ژنتیکی است.
2. چاقی براثر افزایش سن: علت چاقی دراثر افزایش سن، سرعت متابولیسم کٌند در بدن است. جالب است بدانید که بالا رفتن سن باعث تحلیل ماهیچه‌ها در بدن می‌شود. طبق گفته پژوهشگران، بعد از ۳۰سالگی، سالیانه ۳تا ۸ درصد حجم ماهیچه‌ها تحلیل می­رود. فعالیت ماهیچه‌ها در سوخت­ وساز بدن و بالا بودن متابولیسم نقش دارند و زمانی که حجم ماهیچه‌ها دراثر افزایش سن تحلیل می‌رود حجم چربی به دلیل کم شدن عملکرد ماهیچه‌ها افزایش می‌یابد و فرد در سنین بالاتر چاق می‌شود.
3. رابطه بین خواب کافی و چاقی: نداشتن استراحت کافی باعث تغییرات هورمونی در بدن می‌شود و می‌تواند ­تواند باعث گرسنه شدن افراد شود. زمانی که ریتم خواب در افراد بهم می­ریزد، بدن هورمون گرلین را به میزان زیادی ترشح می‌کند که این هورمون باعث افزایش اشتها در بدن می‌شود. پس علت چاقی و اضافه وزن در افراد می‌تواند خواب نامنظم و نداشتن استراحت کافی باشد.
4. رابطه سندروم تخمدان پلی­کیستیک با چاقی: سندروم تخمدان پلی­کیستیک، یک بیماری در خانم‌ها است که در آن هورمون‌های تولید مثلی زنان از تعادل خارج می‌شوند. این سندروم استفاده از هورمون انسولین را دشوار می‌کند و به دنبال آن قند به انرژی در دسترس بدن تبدیل نمی­شود. افزایش وزن در افرادی که با این عارضه درگیر هستند به شکل چربی‌های ناحیه شکم و پهلو را درگیر می‌کند. پس سندروم تخمدان پلی­کیستیک در خانم‌ها می‌تواند ­علت چاقی شکم محسوب شود.
5. چاقی دراثر کم کاری تیروئید: بعضی از افراد علت چاقی خود را کم کاری تیروئید اعلام می­کنند. هنگامی که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروکسین تولید نکند، فرد دچار کم کاری تیروئید است. وظیفه هورمون تیروکسین، تنظیم متابولیسم و سوخت­وساز بدن است.
6. آرتروز موجب چاقی می­شود: جالب است بدانید که آرتروز به تنهایی موجب چاقی نمی­شود اما به علت احساس درد هنگام حرکت دادن مفاصل، فعالیت بدن کاهش می‌یابد فرد دچار اضافه وزن و چاقی می‌شود.
7. مصرف دارو و افزایش وزن: آیا مصرف دارو می­تواند علت چاقی محسوب شود؟ در پاسخ به این سؤال، خوب است بدانید که مصرف برخی داروها باعث تغییر متابولیسم و سوخت ­وساز بدن و درنهایت بالا رفتن ناگهانی وزن می‌شود. از داروهایی که باعث افزایش وزن در افراد می‌شوند می‌تواند ­به داروهایی که برای دیابت، فشارخون و یا درمان افسردگی مصرف می‌شوند، اشاره کرد.
8. چاقی بعد از ترک سیگار: بعضی از افراد بعد از ترک کردن سیگار، با بالا رفتن استرس مواجه می‌شوند که برای مقابله با این حس، به پرخوری دچار می‌شوند. افرادی که در سه ماهه اول دوره ترک سیگار هستند، بیشترین مقدار اضافه وزن را تجربه می‌کنند.
9. نارسایی قلبی می‌تواند علت چاقی محسوب شود: تورم در ناحیه خاصی از بدن و اضافه وزن ناگهانی، می‌تواند ­در اثر حبس مایعات و یا نارسایی قلبی باشد. خون در بدن با سرعت مشخصی در جریان است و به قلب می‌رسد.

10. چاقی به دلیل مشکلات کلیوی: گاهی علت افزایش وزن می‌تواند  از علائم بیماری‌های کلیوی محسوب شود. در این بیماری، به دلیل درست کار نکردن کلیه‌ها، بدن مایعات را در خود نگه می­دارد. کلیه­هایی که دچار آسیب شده‌اند، نمی‌توانند آب اضافی و مواد سمی را از بدن دفع کنند به همین دلیل این مواد در بافت‌های بدن جمع می‌شود و افزایش وزن را به دنبال دارد.
11. بارداری می­تواند علت افزایش وزن محسوب شود: در دوران بارداری معمولا خانم‌ها غذای بیشتری مصرف می­کنند تا رشد کودک دچار اختلال نشود. به همین دلیل اضافه وزن و چاقی را تجربه می­کنند. این اضافه وزن شامل وزن جنین، افزایش خون­رسانی و بزرگ شدن رحم است.

12. مبتلایان به افسردگی یا اضطراب به دلیل بیماری خود یا مصرف داروهای ممکن است دچار افزایش یا کاهش وزن شوند. افسردگی و اضطراب هر دو می‌توانند با پرخوری، انتخاب‌های نامناسب غذایی و کم‌تحرکی همراه باشند. با گذشت زمان، افزایش وزن ممکن است در نهایت منجر به چاقی شود. طبق گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، حدود ۴۳ درصد بزرگسالان مبتلا به افسردگی، هم‌زمان چاق نیز هستند.