وضعیت جنگ در جهان حال حاضر می‌تواند برای همه و به ویژه برای کودکان، دلهره آور و استرس‌زا باشد. با درگیری‌ها و جنگ‌ها که پوشش خبری روزانه را در اختیار گرفته‌اند، بچه‌ها احتمالاً با سؤالات سخت به سراغ شما آمده‌اند و به دنبال پاسخ و توضیح برای نگرانی‌های خود هستند. ما می‌دانیم که صحبت در مورد جنگ، می‌تواند موضوعی پیچیده و ناراحت‌کننده باشد؛ اما وقت گذاشتن برای گوش دادن به بچه‌ها و صحبت کردن با آنها در مورد نگرانی‌هایشان، به آنها کمک می‌کند تا احساس آرامش و کنترل بیشتری داشته باشند. تیم روانشناسان کودک و نوجوان ما، نکاتی را در ادامه آورده‌اند تا بفهمیم چگونه با فرزندان خود در مورد درگیری و جنگ صحبت کنیم.
نکته‌هایی برای مکالمه راحت‌تر با فرزندان درباره جنگ
هنگامی که درگیری یا جنگ تیتر یک اخبار می‌شوند، باعث ایجاد احساساتی می‌گردد مانند: ترس، غم، خشم و اضطراب. بچه‌ها همیشه برای داشتن احساس امنیت، به دنبال والدین خود می‌آیند. در اینجا، نکاتی در مورد نحوه شروع مکالمه با فرزندان درباره جنگ‌ها و ارائه حمایت و آرامش به او آورده شده است:
- وقت بگذارید و گوش دهید
به بچه‌ها مهلت این را بدهید تا در صورت تمایل با شما صحبت کنند. حتی اگر مشغول انجام کار دیگری هستید! آنها را تشویق کنید تا آنچه را که می‌دانند و احساسات خود را به شما بگویند و از شما سوال بپرسند. زمان و مکانی را انتخاب کنید که او احساس راحتی کرده و بتواند آزادانه صحبت کند، مثلاً در طول صرف یک وعده غذایی خانوادگی. سعی کنید قبل از خواب، در مورد موضوع جنگ با او صحبت نکنید.
- برای شروع مکالمه، با توجه به سن و سال کودک عمل کنید
بچه‌های بزرگتر، به دانستن جزئیات بیشتری نیاز خواهند داشت؛ در حالی که کوچکترها، ممکن است فقط با دانستن اطلاعاتی درباره کشورهای طرف جنگ راضی شوند. یک نقطه شروع خوب، این است که از فرزندتان بپرسید که چه می‌داند و چه احساسی دارد. برخی از آنها، ممکن است کمی در مورد آنچه اتفاق می‌افتد بدانند و علاقه‌ای به صحبت در مورد آن نداشته باشند؛ اما برخی دیگر، ممکن است در سکوت نگران باشند. کشیدن نقاشی، تعریف داستان‌ها و سایر فعالیت‌هایی که ممکن است منجر به باز کردن بحث شود را برای بچه‌های کوچک امتحان کنید.
بچه‌ها حق دارند بدانند در دنیا چه می‌گذرد، اما بزرگسالان نیز مسئولیت دارند که آنها را از ناراحتی در امان نگه دارند. شما بچه‌هایتان را بهتر می‌شناسید. از زبان مناسب سن آنها استفاده کنید، واکنش‌های آنها را تماشا کنید و نسبت به سطح اضطرابشان حساس باشید.
- آگاه و آرام باشید و صادقانه به سوالات پاسخ دهید
بچه‌ها می‌توانند اخبار را از طرق مختلف دنبال کنند، بنابراین مهم است که آنچه که می‌بینند و می‌شنوند را بررسی کنند. این، فرصتی است برای اطمینان دادن به آنها و به طور بالقوه، اصلاح هرگونه اطلاعات نادرستی که ممکن است به صورت آنلاین یا از طریق تلویزیون و دوستان در مدرسه به آنها رسیده باشد. با دادن اطلاعات ساده شروع کنید، زیرا جزئیات بیش از حد ممکن است موجب بروز اضطراب در آنها شود.
به یاد داشته باشید که پاسخ نداشتن برای تمامی سؤا‌ل‌ها اشکالی ندارد. می‌توانید به بچه‌ها بگویید که باید دنبال پاسخ‌ها بگردید یا از این مسئله به عنوان فرصتی استفاده کنید و با بچه‌های بزرگتر به دنبال جواب‌ها باشید. از وبسایت‌های سازمان‌های خبری معتبر یا سازمان‌های بین‌المللی مانند یونیسف و سازمان ملل استفاده کنید. توضیح دهید که برخی از اطلاعات آنلاین، دقیق نیستند و اهمیت یافتن منابع معتبر، بسیار زیاد است.
- احساسات آنها را تأیید کنید
در مورد احساسات فرزندتان، با او صحبت کنید. مهم است که او در گفتگو، احساس حمایت کند. او نباید احساس مورد قضاوت قرار گرفتن یا نادیده گرفته شدن نگرانی‌هایش را داشته باشند. وقتی بچه‌ها این شانس را داشته باشند که در مورد چیزهایی که آنها را ناراحت می‌کند گفتگوی صادقانه داشته باشند، احساس آرامش می‌کنند.
حتماً احساسات آنها را تصدیق کنید و به آنها اطمینان دهید که هر آنچه که احساس می‌کنند، طبیعی است. کامل به آنها گوش دهید و به آنها یادآوری کنید که هر زمان که بخواهند، می‌توانند با شما یا بزرگسال مورد اعتماد دیگری صحبت کنند. سعی کنید سطح اضطراب آنها را با تماشای زبان بدنشان ارزیابی کنید؛ به نحوه تنفسشان دقت کنید و در نظر بگیرید که آیا آنها از لحن معمولی در کلام خود استفاده می‌کنند یا خیر. به آنها یادآوری کنید که برایشان اهمیت قائل هستید و هر زمان که احساس نگرانی می‌کنند، حاضرید گوش دهید و از آنها حمایت کنید.
اگر فرزندتان موضوعی را پیش از خواب مطرح کرد، سعی کنید ذهن او را با بیان مسائل مثبت مانند خواندن یک کتاب داستان از ماجرا منحرف کرده و به خواب راحتش کمک کنید؛ اما حتما به این نگرانی او، در زمانی دیگر رسیدگی کنید.
- به آنها اطمینان خاطر بدهید
مشاهده مداوم تصاویر و تیترهای خبری ناراحت‌کننده، باعث می‌شود بچه‌ها احساس کنند که بحران در اطرافشان وجود دارد. بچه‌های کوچک، ممکن است بین تصاویر روی صفحه و واقعیت شخصی خود تمایز قائل نشوند و باور کنند که در معرض خطر فوری قرار دارند؛ حتی اگر درگیری در کشوری دور اتفاق افتاده باشد. بچه‌های بزرگتر، ممکن است موارد نگران‌کننده‌ای را در رسانه‌های اجتماعی دیده باشند و از تشدید درگیری‌ها بترسند. تا جایی که می‌توانید به فرزندان خود اطمینان دهید که از هر خطری در امان هستند. به آنها یادآوری کنید که این بحران‌ها، مشکلی برایشان ایجاد نمی‌کند و بزرگسالان در سرتاسر جهان، برای جلوگیری از درگیری‌ها و دستیابی به صلح تلاش می‌کنند. آنها نباید از بازی کردن، دیدن دوستانشان و انجام کارهایی که باعث خوشحالی‌شان می‌گردد، احساس گناه کنند.
مهم است که نگرانی‌های آنها را به حداقل برسانید و آنها را نادیده نگیرید. اگر آنها سؤالی می‌پرسند که ممکن است به نظر شما بیش از حد باعث اضطرابش شود مانند «آیا همه ما قرار است بمیریم؟»، به آنها اطمینان دهید که این اتفاق نمی‌افتد؛ اما سعی کنید آنچه را که شنیده‌اند و دلیل نگرانی آنها در مورد اتفاقات را نیز بپرسید. اگر بتوانید بفهمید که نگرانی‌شان از کجا می‌آید، به احتمال زیاد قادر به اطمینان خاطر بخشیدن به آنها خواهید بود.
- مهربانی را گسترش دهید، نه اَنگ زدن به دیگران
درگیری، اغلب می‌تواند تعصب و تبعیض را علیه مردم یا دولت یک کشور به همراه داشته باشد. وقتی با فرزندان خود صحبت می‌کنید، از به کار بردن برچسب‌هایی مانند «افراد بد» اجتناب کنید و در عوض، از آن به عنوان فرصتی برای یاد دادن مهربانی استفاده کنید؛ به خصوص نسبت به خانواده هایی که مجبور به ترک وطن و خانه‌های خود هستند.
همچنین مطمئن شوید که فرزندانتان نسبت به همکلاسی‌های مهاجر که دولت کشورشان جنگ را شروع کرده، قلدری نکنند و به آنها زور نگویند. اگر هم خودتان مهاجر هستید و در مدرسه فرزندتان مورد آزار و اذیت‌های این چنینی قرار گرفته، او را تشویق کنید تا با شما یا بزرگسال مورد اعتمادش مانند مدیر مدرسه صحبت کند. به فرزندان خود یاد دهید که همه، سزاوار داشتن امنیت در مدرسه و جامعه هستند و قلدری و تبعیض، همیشه اشتباه است. پس هر کدام از ما، باید در گسترش مهربانی و حمایت از یکدیگر سهم داشته باشیم.
- راه‌های عملی برای کمک به آنها یاد دهید
والدین می‌توانند به کمک بچه‌ها جمع‌آوری‌های کمک مالی را شروع کنند، برای تصمیم‌گیرندگان محلی نامه بنویسند یا نقاشی‌هایی بکشند که مضمون صلح دارند. ببینید آیا فرزندتان مایل است در انجام این اقدامات مثبت سهمی داشته باشد یا خیر. بچه‌هایی که فرصت کمک پیدا می‌کنند، احساس ناامیدی نخواهند داشت و حس می‌کنند که بخشی از راه‌حل هستند. انجام کار مثبت هر چقدر هم که کوچک باشد، اغلب می‌تواند آرامش زیادی به ارمغان بیاورد.
- دسترسی به اخبار را محدود کنید
سعی کنید فرزندانتان، بیش از حد در معرض اخبار قرار نگیرند؛ چون آنها مملو از عناوین هشداردهنده و تصاویر ناراحت‌کننده هستند. در زمان حضور بچه‌ها، به کانال‌های خبری رادیو گوش ندهید یا شبکه‌های تلویزیونی خبری را تماشا نکنید. به نوجوانان، در مورد لزوم اتکا به منابع خبری معتبر آموزش دهید. تا حد امکان سعی کنید حواس‌پرتی‌هایی را به خصوص برای بچه‌های کوچک ایجاد کنید مثل: بازی‌های گروهی و رفتن به شهربازی.
- از کنترل مداوم احوال فرزندتان غافل نشوید
همانطور که اخبار مربوط به درگیری و جنگ ادامه پیدا می‌کند، باید به بررسی وضعیت فرزندتان ادامه دهید تا ببینید اوضاع و احوالش چگونه است. آیا سوال جدیدی برایش پیش آمده، احساس جدیدی دارد یا می‌خواهد درباره مشکلاتش با شما صحبت کند؟ مراقب تغییرات در نحوه رفتار و سلامت بدنش باشید مانند: معده‌درد، سردرد، کابوس‌ها یا مشکلات خواب.
- دو حرکت ساده برای کاهش استرس در زمان جنگ
شما می‌توانید با انجام فعالیت‌هایی زیر، به کاهش استرس فرزندتان و خودتان در این بُرهه‌های حساس کمک کنید: ۵ نفس عمیق بکشید، ۵ ثانیه دم و ۵ ثانیه بازدم داشته باشید، از بینی نفس بکشید و از دهان خارج کنید. به بچه‌ها بگویید که وقتی دم دارد، انگار شکمش را به آرامی مانند بالون پُر می‌کند و وقتی بازدم دارد، یعنی هوا به آرامی از بالون خارج می‌شود.
- مراقب خودتان باشید
اگر شما به خوبی با موضوع استرس‌های ناشی از جنگ کنار بیایید، می‌توانید بهتر به فرزندانتان کمک کنید. اگر خودتان نسبت به اتفاقات در حال رخ دادن احساس غمگینی یا نگرانی داشته باشید، طبیعی است. اما به خاطر داشته باشید که بچه‌ها، نشانه‌های عاطفی خود را از بزرگسالان یاد می‌گیرند؛ سعی کنید ترس را بیش از حد به آنها انتقال ندهید، آرام صحبت کنید و مراقب زبان بدن خود و حالات چهره‌تان باشید. در صورتی که احساس اضطراب یا ناراحتی بیش از حد دارید، برای خود وقت بگذارید و با سایر خانواده، دوستان و افراد مورد اعتماد صحبت کنید. مراقب میزان دریافت اخبار از سوی خودتان باشید؛ سعی کنید به جای آنلاین بودن مداوم و پیگیری خبرها، زمان‌های مشخص و محدودی را برای این کار تعیین کنید (پیش از خواب، اصلا این کار را نکنید). تا جایی که می‌توانید، برای انجام کارهای آرامش‌بخش وقت بگذارید.
مراجعه به روانشناس کودک و نوجوان، در زمان بروز جنگ ضرورت دارد؟
بچه‌ها، واکنش‌های متفاوتی نسبت به رویدادهای نامطلوب دارند و برخی از نشانه‌های اضطراب، ممکن است چندان آشکار نباشند. کوچکترها، ممکن است وابستگی بیشتر از حد معمول پیدا کنند؛ در حالی که نوجوانان، ممکن است غم و اندوه یا عصبانیت شدید نشان دهند. بسیاری از این واکنش‌های طبیعی نسبت به رویدادهای استرس‌زا، فقط برای مدت کوتاهی دوام می‌آورند. اگر این واکنش‌ها برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، مطمئنا کودک شما به کمک روان درمان‌گر حرفه‌ای نیاز پیدا می‌کند. تیم مشاوران متخصص نیک مایند، آماده کمک به شما و فرزندتان در مواقع حساس بروز جنگ و درگیری در محل زندگی شما یا دیگر کشورهای دور و نزدیک هستند.