راهکارهای مقابله با استرس خانوادگی در افراد محصل چیست؟گاهی با کمک مشاور خانواده می توان تنش را کم کرد. تنشهای خانوادگی، در جنبههای مختلف زندگی افراد تاثیرگذار هستند؛ در مدرسه، دانشگاه و هر جای دیگری، این تنشها می توانند اثرات خود را نمایان کنند و به مرور، بر عملکرد و روابط با دیگران موثر واقع شوند. در چنین شرایطی است که تمرکز، انگیزه و حتی توانایی برقراری ارتباط با دیگران، دشوار میشود. اگر تلاشی برای رفع تنشها و مقابله با آنها انجام نشود، افراد به اضطراب و فرسودگی دچار شده و مسیر رشد و موفقیتشان، مختل میشود. در این مطلب، ما به شما اطلاعاتی میدهیم درباره: تنشهای خانوادگی و نشانههای آن، تاثیرات آن بر قشر محصل جامعه، نکاتی برای مدیریت استرس و افزایش توانایی تحمل آن در زمان تحصیل.
استرس خانوادگی
هنگام رویارویی خانواده با چالشهای زندگی، استرس خانوادگی رخ میدهد. این چالشها، احتمالاً از یکی از این عوامل نشأت میگیرند: مشکلات مالی، مسائل مربوط به سلامت، تنشهای روابط خانوادگی، تغییرات بزرگ زندگی مانند نقل مکان یا از دست دادن یکی از عزیزان. این مسئله سبب میشود فشارهای عاطفی، ذهنی یا جسمی سراغ افراد بیایند.
سطح بیش از حد استرس، دانشآموزان را از نظر جسمی و ذهنی خسته میکند. تحقیقات نشان دادهاند که بین استرس و عملکرد تحصیلی، رابطه منفی وجود دارد. حالا اگر به استرس مشکلات خانوادگی هم اضافه شود، تمرکز بر مطالعه و لذت بردن از تجربه تحصیل دشوارتر خواهد شد. برای دانشجویان و دانشآموزان، استرس خانوادگی میتواند سختتر از بقیه باشد. اینکه شخص مجبورشود بین درسها، فعالیتهای فوقبرنامه و زندگی اجتماعی خود تعادل برقرار کند، به خودی خود سطح استرس را افزایش میدهد.
فرسودگی تحصیلی
در اثر استرس، فشار تحصیلی اتفاق میافتد. فشار تحصیلی بالاتر، با شدت گرفتن فرسودگی تحصیلی ارتباط دارد. مطالعات تأیید کردهاند که فرسودگی تحصیلی علاوه بر تأثیر بر عملکرد شناختی افراد محصل، میتواند منجر به مشکلات جسمی شود همچون: سردرد، ضعف جسمانی، افسردگی و اضطراب.
فرسودگی تحصیلی، حالتی از خستگی عاطفی و رفتاری و شناختی است که دانشآموزان هنگام مواجهه با استرس تحصیلی تجربه میکنند. این مسئله، مکانیزم مقابلهای غیرفعال محصلهاست و وقتی آنان احساس میکنند تواناییهایشان برای برآورده کردن الزامات تحصیلی کافی نیست، روی به این مکانیزم میآورند و آن را فعال میکنند.
تأثیرات استرس والدین
تاثیرات استرس خانوادگی در زمان تحصیل فرزند، میتواند موثر بر جنبههای سلامت روان و وضعیت تحصیلی و حتی زندگی اجتماعی او باشد. درک چگونگی تاثیرات چالشهای خانوادگی، به مدیریت بهتر آنها کمک میکند. در ادامه، چند مورد از تاثیرات استرس خانوادگی بر فرزندان را نام برده و شرح میدهیم:
تأثیر بر سلامت روان
استرس در خانواده، سلامت روان افراد را تحت فشار قرار میدهد و باعث اضطراب، افسردگی یا سایر چالشهای روانی میشود. تمرکز، انگیزه و حتی لذت بردن از روال روزمره زندگی، تحت تاثیر این فشارها قرار میگیرد. با انباشته شدن این احساسات، مدیریت آنها بسیار طاقتفرسا شده و بهتنهایی سخت میشود. این مسئلهها، در نهایت بر پویایی و روابط خانوادگی نیز تأثیر قابلتوجهی میگذارند.
چالشهای تحصیلی
زمانی که فرد درگیر استرس ناشی از مسائل خانوادگی باشد، یادگیری و مطالعه برای وی سخت میشود. تمرکز کردن و پایبندی به مهلتهای ارائه شده برای انجام امور درسی، تحت تاثیر چنین شرایطی به سختی قابل انجام است. بسیاری از دانشآموزان و دانشجویان دارای مشکلات خانوادگی، معمولاً نمرات پایینتری کسب میکنند و یا اعتماد به نفس کمتری نسبت به تواناییهای تحصیلی خود دارند.
بیشتر محصلان، معتقدند که اصلیترین مانع موفقیت تحصیلی آنها استرس ناشی از مسائل درون خانوادگی است که زمان کافی برای مدیریت امور تحصیلی را از آنان میگیرد.
پیامدهای اجتماعی
در اثر وجود استرس در خانه، زندگی اجتماعی نیز دستخوش تغییرات میشود. ممکن است فرد از دوستانش فاصله بگیرید و یا به دلیل احساس فشار بیش از حد، دیگر در فعالیتهای اجتماعی شرکت نکند. روابط خانوادگی پرتنش، میتواند سبب شود کمک گرفتن از دیگران یا صحبت کردن با آنان سخت شود. دانشجویان و دانشآموزان تحت تاثیر استرس خانوادگی، اغلب احساس انزوا میکنند. این حس، میتواند منجر به کاهش ارتباطشان با همسالان و افت سطح سلامت کلی آنان شود.
شناسایی نشانههای استرس در افراد محصل
وقتی نشانههای استرس را در دانشجویان و دانشآموزان تشخیص دهید، بهتر میتوانید به آنان کمک کنید. دانستن علائم، راهی برای انجام اقدامات موثر پیش از بحرانی شدن اوضاع است. در ادامه، این نشانهها را بررسی میکنیم:
- نشانههای عاطفی و رفتاری
استرس را اغلب میتوان در شیوه فکر کردن و رفتار فرد مشاهده کرد. برخی از نشانههای رایج آن، عبارت هستند از:
• تغییرات خلق و خو: ممکن است فرد، بیشتر از حد معمول مضطرب یا غمگین شود.
• انزوا: دوری از دوستان یا کنار گذاشتن فعالیتهای لذتبخش، میتواند نشانه هشدار باشد.
• مشکلات تحصیلی: استرس، تمرکز را دشوار میکند. در نتیجه، نمرهها افت کرده و از دست رفتن مهلتهای درسی را شاهد خواهیم بود. این مسئله، خود به افزایش فشار تحصیلی در میان محصلان میانجامد.
• اختلالات خواب: کمخوابی، پرخوابی و یا مشکل در ادامه خواب، از پیامدهای رایج استرس هستند.
• مقابله ناسالم: روی آوردن به الکل، مواد مخدر و یا پرخوری برای مدیریت استرس، نشانههای دیگر هستند.
- علائم جسمی
استرس، فقط بر ذهن شما اثر نمیگذارد و بدن شما را هم درگیر میکند. به این نشانههای جسمی توجه کنید:
• سردردهای مکرر: سردردهای عصبی، یکی از واکنشهای شایع به استرس هستند.
• دلدرد یا ناراحتی معده: استرس، ممکن است موجب درد معده یا تغییر در اشتها شود.
• خستگی مداوم: اگر حتی بعد از یک خواب کامل شبانه احساس بیانرژی بودن دارید، احتمالاً استرس دلیل آن است.
• درد عضلانی: ممکن است در ناحیه گردن، شانهها و یا کمر، احساس گرفتگی یا درد داشته باشید.
• تضعیف سیستم ایمنی: اگر بیشتر از گذشته بیمار میشوید، استرس میتواند علت آن باشد.
- استرس خانوادگی در زمان ثبتنام در مدرسه یا دانشگاه
فرایند پذیرش در دانشگاه و ثبتنام در مدرسه، برای کل خانواده میتواند استرسزا باشد. عدم قطعیت در مورد قبولی، نگرانیهای مالی و انتظارات بالا، همگی به این تنشها دامن میزنند.
چگونگی تشدید تنشهای خانوادگی در زمان تحصیل
فشار والدین و خانواده، فرآیند ثبتنام را سخت میکند و همزمان، همه افراد را تحت تاثیر قرار میدهد. والدین، احتمالاً ترسها و امیدهای خود را با فرزندانشان در میان میگذارند و این موضوع، شرایط را پیچیدهتر میکند.
چند عامل کلیدی، منجر به افزایش استرس مربوط به ثبتنام در مدرسه یا دانشگاه میشوند:
• انتظارات بالا برای عملکرد تحصیلی
• معضلات مالی
• فشار برای دریافت بورسیه تحصیلی
• نگرانی درباره رقابتی بودن درخواستها
• معضلات عاطفی
بیشتر بخوانید: 7 تکنیک کاهش استرس، کاهش استرس امتحان
دانشجویان و دانشآموزان علاوه بر نگرانیهای خود، باید به مدیریت فشارهای خانوادگی هم بپردازند. این شرایط، میتواند باعث مشاجره و استرس برای همه اعضای خانواده شود. گفتگوی صریح و صادقانه به خانوادهها کمک میکند تا در این دوران سخت، از یکدیگر حمایت کنند.
راهکارهای مقابلهای برای مدیریت استرس
محصلانی که با استرس خانوادگی مواجه هستند، میتوانند روشهای مختلفی را به کار گیرند تا قدرت روانی خود را تقویت کنند. این روشها، منجر به حفظ سلامت روان و رفاه فرد میشود و به کمکشان، میتوانند استرس را بهتر مدیریت کرده و در تحصیل موفق شوند. این موارد، موثر در مدیریت استرس هستند:
- خودکنترلی
خودکنترلی، به معنای توانایی فرد برای تنظیم رفتارهای خود است تا با ارزشهای شخصی و انتظارات اجتماعی او هماهنگ باشند. خودکنترلی، به فرد کمک میکند تا تکانههای شخصی غیرقابل قبول یا نامطلوب اجتماعی را سرکوب کرده و افکار، احساسات و رفتارهای خود را به گونهای تنظیم کند که با انتظارات اجتماعی سازگار باشد.
پرورش خودکنترلی، میتواند منجر به افزایش موثر توانایی محصلها در کنترل ذهن و رفتارهایشان و سبب تقویت مقاومت آنها در برابر فرسودگی تحصیلی شود. افراد محصلی که توانایی خودکنترلی قوی دارند، زمان خود را در یادگیری بهتر مدیریت میکنند و وظایف تحصیلی را بهموقع انجام میدهند و در پیشگیری از تأثیرات منفی فعالیتهای اوقات فراغت و اختلالات عاطفی بر یادگیری تحصیلی، توان بالاتری از خود نشان میدهند.
این توانایی، محصلها را قادر به سرمایهگذاری بر تحصیل کرده و موجب میشود آنها، علاقه بیشتری به یادگیری داشته باشند و کمتر در معرض فرسودگی تحصیلی قرار بگیرند. پس نتیجه میگیریم که افزایش سطح خودکنترلی، میتواند بهطور مؤثری فرسودگی تحصیلی را کاهش دهد.
- تقویت تابآوری عاطفی
تابآوری عاطفی، نقش مهمی در مدیریت استرس دارد. انجام فعالیتهایی مانند ذهنآگاهی، نوشتن یادداشتهای روزانه و ورزش، از جمله اموری هستند که به کنترل احساسات کمک میکنند. این تمرینها، کمک زیادی به مدیریت هیجانات و بهبود کلی رفاه فرد میکنند. داشتن تابآوری عاطفی، به شما توانایی رویارویی با چالشها را میدهند و کمک میکنند با موقعیتهای جدید سازگار شوید.
- ایجاد محیطی مثبت و آرام در خانه
خانهای سرشار از آرامش، میتواند فضای ذهنی لازم برای پیشرفت فرزندتان را فراهم کند. برای این کار، باید:
• ارتباط صادقانه داشته باشید: به طور منظم، با فرزندتان درباره احساساتش صحبت کنید و او را قضاوت نکنید. این کار، سبب ایجاد اعتماد و تکیه کردن وی به شما میشود.
• عادات سالم ایجاد نمایید: به فرزندتان در ایجاد برنامهای برای زندگی سالم کمک کنید. به او در تهیه برنامه خواب کافی، تغذیه متعادل و ورزش منظم یاری برسانید. دانشآموزان و دانشجویانی که چنین روتینی دارند، عملکرد تحصیلیشان از بقیه بهتر است.
• انتظارات واقعبینانه داشته باشید: به فرزندتان فشار نیاورید تا به اهداف غیرواقعی دست یابد. از خودش هم بخواهید این کار را نکند. به جای آن، بهتر است روی تلاش و پیشرفت متمرکز باشد تا استرس از او دور شود.
- مدیریت استرس
مدیریت استرس، به عملکرد خوب در دانشگاه و مدرسه منجر میشود. یک برنامه مطالعه منظم و مدیریت درست زمان، باعث میشود روی کارهای مهم تمرکز داشته باشید. تکنیکهای آرامسازی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن نیز به آرامش و حفظ تمرکز در شرایط فشار کمک میکنند.
- درخواست حمایت در زمان نیاز
درخواست کمک در مواقع داشتن استرس، ضروری است. در صورت لزوم، باید بتوانید صحبتی با دوستان و خانواده و یا متخصصان سلامت روان داشته باشید. گفتگوی صادقانه با اعضای خانواده، باعث ایجاد یک شبکه حمایتی قوی میشود. وقتی یک سیستم حمایتی قوی وجود داشته باشد، سلامت روان و رفاه فرد افزایش مییابد. این مسئله، سبب کاهش استرس و بالا رفتن توان عاطفی شما میشود.
- حمایت والدین از فرزندان محصل و کاهش استرس آنها
با وجود چالشهای تحصیلی، تغییرات اجتماعی و فشارهای شخصی، افراد محصل بهراحتی میتوانند احساس غرقشدن در مشکلات کنند. حمایت والدین در این زمانها، تفاوت چشمگیری ایجاد میکند. ایجاد محیطی آرام در خانه و ارائه کمک در زمان نیاز، نقش بزرگی در کاهش استرس فرزندتان دارد.
- کمک به محصلان برای آمادهسازی
کمک به انجام کارهای مرتبط با دانشگاه و مدرسه، میتواند بخشی از بار کاری فرزندتان را کم کند. راههای مؤثر، شامل این موارد هستند:
• کمک در تکمیل مدارک: به فرزندتان برای سازماندهی مدارک مورد نیاز برای ثبتنام کمک کنید. این کار، استرس ناشی از مدیریت چندین وظیفه را کاهش میدهد.
• گفتگوی صریح درباره امور مالی: درباره هزینهها شفاف باشید. درباره بورسیه، کمکهای مالی و بودجهبندی صحبت کنید تا استرسها کم شوند.
• بازدید از مدارس و دانشگاهها: اگر امکانش وجود دارد، بازدیدی از محل تحصیل فرزندتان داشته باشید. حضور شما باعث میشود فرایند تحصیل و مدیریت با اضطراب، کمتر طاقتفرسا باشد.
• آموزش مدیریت زمان: به فرزندتان کمک کنید برنامهای متعادل داشته باشد. نشان دهید چگونه زمان خود را میان درس، فعالیتها و استراحت تقسیم کند.
نتیجهگیری
مدیریت استرس خانوادگی گرچه سخت است، اما درک تأثیر آن نخستین گام برای کنترل آن است. استرس میتواند بر احساسات، وضعیت تحصیلی و روابط شما تأثیر بگذارد. با این حال، راههای بسیاری برای در دست گرفتن کنترل وجود دارد. شناسایی نشانهها، درک پیامدها و تاثیرات استرس، درخواست حمایت، حفظ ارتباطات صمیمانه و بهرهگیری از راهنمایی روانشناسان کلینیک نیکمایند، از مراحل کلیدی برای داشتن احساس کنترل بیشتر هستند و به کمکشان، میتوان گامهای مؤثری برای کاهش فشارها و بازگرداندن احساس تعادل برداشت.
