راهنمای جامع برای مصرف داروهای روانپزشکی

 در دنیای پر فشار و هیجان امروز، سلامت روان اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. همانطور که برای سلامت جسم خود به پزشک مراجعه می‌کنیم، گاهی لازم است برای حفظ تعادل روحی و روانی خود نیز از یک متخصص روانپزشک کمک بگیریم. یکی از ابزارهای مهم در درمان‌های روانپزشکی، داروهای روانپزشکی هستند. این داروها می‌توانند به برقراری تعادل در مواد شیمیایی مغز کمک کرده و علائم اختلالات روانی را کاهش دهند.

اما دنیای داروهای روانپزشکی گسترده است و شاید برای بسیاری از افراد سوالاتی در مورد انواع این داروها، نحوه مصرف آن‌ها و عوارض جانبی احتمالی ایجاد شود. در این مقاله از مجله روانشناختی نیک مایند به توضیح انواع داروهای روانپزشکی و سوالات مرتبط به آن پرداختیم. قصد داریم به طور جامع به راهنمایی داروهای روانپزشکی بپردازیم، با ما همراه باشید.

تعریف مسائل روانپزشکی

 مهم است که به یاد داشته باشید که داروها اختلالات سلامت روان را درمان نمی‌کنند. آنها می‌توانند علائم بیماری روانی شما را از بین ببرند یا کمتر روی شما تأثیر بگذارند، اما اگر مصرف آن‌ها را متوقف کنید، علائم شما ممکن است عود کند. اگر چیزی در مورد داروهای سلامت روان شما را آزار می‌دهد، مهم است که قبل از قطع مصرف هر دارویی با پزشک یا مشاور خود در مورد آن صحبت کنید زیرا قطع ناگهانی مصرف داروها می‌تواند عوارض جانبی ناخواسته ای ایجاد کند.

در کل بهتر است در مورد انواع داروها اطلاعاتی کلی داشته باشید. در این مقاله از مجله روانشناختی نیک مایند به توضیح انواع داروهای روانپزشکی و سوالات مرتبط به آن پرداختیم. 

انواع داروهای روانپزشکی 

روانپزشکی به عنوان شاخه‌ای از پزشکی که به بررسی و درمان اختلالات روانی می‌پردازد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اختلالات روانی از جمله افسردگی، اضطراب، اختلالات خواب، اختلالات اعتیاد، اختلالات توجه و بیش فعالی (ADHD) و بسیاری دیگر، تأثیرات بسیاری بر کیفیت زندگی و عملکرد افراد دارند. دسته‌های مختلفی از داروهای روانپزشکی وجود دارند که هر کدام برای درمان اختلالات روانی خاصی تجویز می‌شوند. در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین انواع این داروها می‌پردازیم:

داروهای ضد افسردگی (Antidepressants)

این دسته از داروها برای درمان افسردگی خفیف، متوسط و شدید کاربرد دارند. داروهای ضد افسردگی با افزایش سطح مواد شیمیایی خاصی در مغز مانند سروتونین و نورپینه‌فرین به بهبود خلق و کاهش علائم افسردگی کمک می‌کنند. انواع داروهای ضد افسردگی (Types of Antidepressants) شامل موارد زیر است.

• مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs): این دسته از داروها رایج‌ترین نوع داروهای ضد افسردگی هستند و شامل داروهایی مانند فلوکستین (پروزاک)، سیتالوپرام (سلکسورا)، پاروکستین (پاکسیل) و سرترالین (زولوفت) می‌شوند.
• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs): این دسته از داروها علاوه بر سروتونین، بازجذب نوراپی‌نفرین را نیز مهار می‌کنند و شامل داروهایی مانند ونلافاکسین (افکسور) و دولوکستین (سیمبالتا) می‌شوند.
• مهارکننده‌های بازجذب نوراپی‌نفرین و دوپامین (NDRIs): این دسته از داروها علاوه بر نوراپی‌نفرین، بازجذب دوپامین را نیز مهار می‌کنند و شامل داروی بوپروپیون (ولبوترین) می‌شوند.
• مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs): این دسته از داروها قدیمی‌تر از سایر داروهای ضد افسردگی هستند و به دلیل عوارض جانبی بیشتر، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

موارد مصرف داروهای ضد افسردگی (Uses of Antidepressants) افسردگی خفیف، متوسط و شدید، اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD)، اختلال هراس، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلال دیسفوریک قبل از قاعدگی (PMDD)، درد مزمن میباشد و  عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی (Side Effects of Antidepressants)، تهوع و استفراغ، یبوست، خشکی دهان، سرگیجه، بی‌خوابی یا خواب‌آلودگی، افزایش یا کاهش وزن و کاهش میل جنسی است.

داروهای ضد اضطراب (Anti-Anxiety Medications):

این دسته از داروها برای درمان اضطراب و علائم آن مانند بی‌قراری، تنش، تحریک‌پذیری، مشکلات خواب و تمرکز استفاده می‌شوند. انواع داروهای ضد اضطراب (Types of Anti-Anxiety Medications) عبارتند از:

• بنزودیازپین‌ها (Benzodiazepines): این دسته از داروها رایج‌ترین نوع داروهای ضد اضطراب هستند و شامل داروهایی مانند دیازپام (والیوم)، آلپرازولام (زاناکس) و کلونازپام (کلونOPIN) می‌شوند.
• غیر بنزودیازپین‌ها (Non-benzodiazepines): این دسته از داروها عوارض جانبی کمتری نسبت به بنزودیازپین‌ها دارند و شامل داروهایی مانند بوسپیر

داروهای ضد روان‌پریشی (Antipsychotics):

این دسته از داروها برای درمان روان‌پریشی، علائمی مانند توهم، هذیان، افکار آشفته و رفتار غیرعادی استفاده می‌شوند. انواع داروهای ضد روان‌پریشی (Types of Antipsychotics)عبارتند از:

• ضد روان‌پریش‌های نسل اول (Typical Antipsychotics): این دسته از داروها قدیمی‌تر هستند و عوارض جانبی بیشتری نسبت به داروهای نسل دوم دارند. شامل داروهایی مانند هالوپریدول (هالدول)، کلورپرومازین (تورازین) و تیوریدازین (ملاریل) می‌شوند.
• ضد روان‌پریش‌های نسل دوم (Atypical Antipsychotics): این دسته از داروها عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای نسل اول دارند و شامل داروهایی مانند ریسپریدون (ریسپریDAL)، اولانزاپین (زیپراکسا)، کویتیاپین (سِروکِوئل) و آریپیپرازول (ابلی‌فی) می‌شوند.

موارد مصرف داروهای ضد روان‌پریشی (Uses of Antipsychotics) شامل: اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، اختلال اسکیزوافرنiform، اختلال اسکیزوآفکتیو اختلال هذیانی، اختلالات روانی ناشی از مواد است. عوارض جانبی داروهای ضد روان‌پریشی (Side Effects of Antipsychotics) شامل خشکی دهان، افزایش وزن، تاری دید، یبوست ،سرگیجه، بی‌خوابی یا خواب‌آلودگی، حرکات غیرارادی است.

داروهای تثبیت کننده خلق (Mood Stabilizers):

این دسته از داروها برای درمان اختلال دوقطبی و نوسانات خلقی شدید استفاده می‌شوند. انواع داروهای تثبیت کننده خلق (Types of Mood Stabilizers) عبارتند از:

• لیتیوم (Lithium): این دارو قدیمی‌ترین و رایج‌ترین داروی تثبیت کننده خلق است.
• والپروات (Valproate): این دارو برای درمان اختلال دوقطبی و صرع استفاده می‌شود.
• کاربامازپین (Carbamazepine): این دارو برای درمان اختلال دوقطبی و صرع استفاده می‌شود.
• لاموتریژین (Lamotrigine): این دارو برای درمان اختلال دوقطبی و صرع استفاده می‌شود.

موارد مصرف داروهای تثبیت کننده خلق (Uses of Mood Stabilizers) شامل اختلال دوقطبی، اختلال افسردگی ماژور، اختلال سایکوتیک، نوسانات خلقی شدید است و عوارض جانبی داروهای تثبیت کننده خلق (Side Effects of Mood Stabilizers) شامل لرزش دست، تهوع و استفراغ، افزایش یا کاهش وزن، ریزش مو، خستگی،تاری دید است.

معنی داروهای روانپزشکی

هنگام صحبت در مورد داروهای مربوط به روان ممکن است باعث سوتفاهم شود زیرا ممکن است یک دارو با چندین نام مختلف شناخته شود که به صورت مختصر در قسمت پایین راجع به آن صحبت می‌کنیم:

• نام تجاری نامی است که توسط سازنده به آن داده شده است. اگر بیش از یک شرکت یک دارو را تولید کند، نام هر کدام متفاوت خواهد بود.

• نام عمومی  مواد شیمیایی فعال در آن را توصیف می‌کند.

• نام گروه شیمیایی خانواده شیمیایی بزرگتری را که دارو به آن تعلق دارد را توصیف می‌کند.

به عنوان مثال، دیازپام (نام عمومی) متعلق به خانواده بنزودیازپین ها (نام گروه شیمیایی) است. ممکن است با نام تجاری Valium فروخته شود.

 تجویز داروهای روانپزشکی

پزشک شما هنگام تصمیم گیری برای تجویز دارو، مواردی را مرتبط با شرایط شما در نظر می‌گیرد. این شامل موارد زیر می‌شود:

• علائم شما

• هر گونه عوارض جانبی یا خطر. همه داروها عوارض جانبی دارند و برخی با خطراتی همراه هستند. به عنوان مثال، در صورت مصرف بیش از حد لیتیوم می‌تواند سمی باشد. پزشک شما باید هر گونه عوارض جانبی و خطرات را برای شما توضیح دهد.

• کدام داروها را قبلاً امتحان کرده‌اید و چقدر آنها را مؤثر یافته اید.

• واکنش شما به دارو پزشک باید شما را تحت نظر داشته باشد تا نحوه عملکرد آن را بررسی کند.

• اطلاعات پزشک در مورد دارو و شما، پزشک شما ممکن است یک داروی خاص را بر اساس تجربه‌اش از آنچه برای افراد دیگر مفید است یا بر اساس آنچه تحقیقات به آنها می‌گوید ترجیح دهد.

• این دارو چقدر مقرون به صرفه است پزشکان از دستورالعمل‌های وزارت بهداشت معمولا استفاده می‌کنند.

نمی‌توان پیش بینی کرد که کدام دارو برای شما مناسب است. برخی از داروها برای برخی افراد بهتر از دیگران عمل می‌کنند، و پیدا کردن دارو و دوز مناسب برای شما ممکن است زمان ببرد.

تأثیر داروهای روانپزشکی

محرک‌ها و ضد اضطراب‌ها به سرعت شروع به کار می‌کنند. در عرض چند ساعت یا حتی کمتر. آن‌ها برای مدت نسبتا کوتاهی در بدن شما می‌مانند. داروهای ضد افسردگی معمولاً حدود دو هفته طول می‌کشد تا شما فواید آن را احساس کنید. اطلاعات بیشتر را از پزشک یا داروساز خود بخواهید یا برگه‌های اطلاعات دارویی را که اکنون به صورت آنلاین در دسترس است برای جزئیات بیشتر مشاهده کنید. اثرات داروها برای افراد مختلف بسته به اندازه بدن و متابولیسم آنها می‌تواند متفاوت باشد. پزشک شما دو یا سه هفته پس از شروع مصرف آنها می‌خواهد شما را ببیند تا بررسی کند که آیا آنها روی بیماری شما تأثیر دارند یا خیر.

داروهای ضد روان پریشی بین شش هفته تا چند ماه طول می‌کشد تا به طور کامل اثر کند. اگر داروهای ضد روان پریشی برای شما تجویز شده باشد، پزشک شما می‌خواهد به طور منظم شما را ببیند تا وضعیت شما را بررسی کند. این مهم است که با پزشک خود در مورد احساسی که از زمان شروع دارو داشته‌اید صادق باشید. ممکن است احساس شرم داشته باشید یا خجالت بکشید که به آنها چیزهای شخصی در مورد احساسات و بدن خود بگویید، اما آنها برای مقابله با مسائل حساس آموزش دیده‌اند.

عوارض جانبی داروهای روانپزشکی  

اکثر داروهای سلامت روان یا روانپزشکی عوارض جانبی دارند. رایج ترین آنها عبارتند از:

• سر درد

• افزایش وزن

• سرگیجه

• احساس خشکی دهان

• گرفتگی و احساس تغییر در فعالیت ماهیچه‌های بدن

• حالت تهوع

• از دست دادن یا کاهش میل و غرایز جنسی

• یبوست

• خواب آلودگی یا به طور کلی مشکلات مربوط به خواب

اگر هر یک از این علائم یا علائم دیگری را دارید که قبل از مصرف دارو نداشتید، به پزشک خود اطلاع دهید. برخی از داروها در صورت مصرف طولانی مدت می‌توانند اثرات دیگری داشته باشند. داروهای ضد اضطراب مانند والیوم اعتیاد آور هستند و اگر برای مدت طولانی استفاده شوند می‌توانند کارهایی مانند:

• ممکن است باعث ایجاد افسردگی، پریشانی و عواطف مرتبط با پارانویید در شما شوند.

• باعث ایجاد تغییر در شخصیت و ویژگی‌های شخصیتی شما شوند.

• باعث ایجاد سر درد و حالت تهوع شوند.

• باعث افزایش وزن شوند.

• باعث کاهش توانایی شما در به خاطر سپردن و به طور کلی مشکلاتی در حافظه شما شوند.

مواردی که بهتر است از پزشک خود بپرسید

اگر پزشک به شما توصیه کرده است که دارو مصرف کنید، از پرسیدن سوال دریغ نکنید. ما چند نمونه را در زیر فهرست کرده‌ایم، اما در مورد هر چیزی که برای شما مهم است سؤال کنید.

• این دارو برای چیست؟ برای مثال ممکن است برای درمان علائم شما یا مقابله با عوارض جانبی سایر داروها باشد.

• چه مدت طول می‌کشد تا اعمال شود؟

• عوارض جانبی چه هستند؟ چقدر احتمال دارد آنها را تجربه کنم؟

• چه مدت باید مصرف کنم؟

• آیا لازم است اقدامات احتیاطی انجام دهم؟ برخی از داروها می‌توانند بر توانایی شما در رانندگی تأثیر بگذارند، به عنوان مثال، یا نباید همراه با سایر داروها یا الکل مصرف شوند.

• آیا راه‌های دیگری برای درمان بیماری من وجود دارد؟ چقدر مؤثر هستند؟ به عنوان مثال، می‌توانید در مورد گفتگو درمانی، گروه‌های حمایتی یا کلاس‌های ورزشی بپرسید. ممکن است بخواهید این‌ها را به جای دارو امتحان کنید.

در مورد داروهای دیگری که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای بدون نسخه یا داروهای گیاهی، به پزشک خود اطلاع دهید. آنها ممکن است با داروهایی که برای شما تجویز شده تداخل داشته باشند. آنها را در مورد هر گونه مشکل سلامت روانی یا جسمی دیگری که دارید و همچنین هر تجربه قبلی از مصرف داروها مطلع کنید. پس از شروع مصرف دارو، باید به طور منظم با پزشک یا روانپزشک خود در مورد هر گونه عوارض جانبی که تجربه می‌کنید صحبت کنید. آنها باید از شما بپرسند که چگونه احساس میکنید، آیا احساس می‌کنید دارو مؤثر است یا خیر.

اطلاعات بیشتر در مورد داروها

در لیست زیر راه‌هایی وجود دارد تا بتوانید اطلاعات بیشتری در مورد داروهای خود کسب کنید:

• پزشک یا داروساز داروخانه‌ای که داروهایتان را از آنجا تهیه کرده‌اید.

• روانپزشک یا تیم سلامت روان خود، اگر دارید.

• بروشور اطلاعات بیمار همراه با داروی شما

آیا باید دارو مصرف کنم؟

در بیشتر موارد، نمی‌توان مجبور به مصرف دارو شد. شما حق دارید آن را رد کنید و درخواست درمان جایگزین کنید. شرایطی وجود دارد که می‌توان به شما دارو داد حتی اگر با آن موافقت نکرده باشید. اینها هستند:

• اگر تحت قانون سلامت روان در بیمارستان بستری شده باشید.

• اگر تحت حکم درمان اجتماعی (CTO) هستید.

• اگر توانایی ذهنی برای رضایت به درمان را ندارید، اما تصمیم گرفته شده‌است که این به نفع شماست در موارد دیگر شما باید برای بهبود و سلامت خود به مصرف دارو تصمیم بگیرید.

قطع دارو

اگر داروی خود را مفید نمی‌دانید، ممکن است بخواهید مصرف آن را متوقف کنید. یا شاید عوارض جانبی بدتر از هر مزیتی باشد که از آن دریافت می‌کنید، یا راه دیگری برای مقابله با علائم خود پیدا کرده‌اید، مانند درمان‌های فردی یا ورزش. یا ممکن است برای مدت طولانی احساس بهتری داشته باشید و بخواهید داروهای خود را قطع کنید.

دلایل شما هر چه باشد، ابتدا با پزشک خود صحبت کنید و برنامه ریزی کنید. مهم است که دوز خود را در طول زمان به آرامی کاهش دهید. توقف ناگهانی می‌تواند خطر علائم ترک را افزایش دهد و حتی می‌تواند برای برخی از داروها خطرناک باشد. کاهش آهسته دوز نیز به شما زمان می‌دهد تا خود را بدون دارو تنظیم کنید و ببینید بدون دارو چه احساسی دارید.

حتما بخوانید: تفاوت روانشناس و روانپزشک چیست؟

  تداخل داروها با داروهای روانپزشکی

داروهای روانپزشکی می‌توانند با سایر داروهایی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند. قبل از شروع مصرف هر داروی جدید، حتما با پزشک خود در مورد تداخلات دارویی احتمالی صحبت کنید. مواد شیمیایی موجود در داروهای شما می‌توانند با مواد شیمیایی در سایر مواردی که مصرف می‌کنید تداخل داشته باشند .حتی اگر فقط پاراستامول برای سردرد یا قرصهای ویتامین باشد. به همین دلیل، بسیار مهم است که همه چیزهایی را که مصرف می‌کنید به پزشک خود بگویید. مطمئن شوید که در مورد سایر داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌های گیاهی که مصرف می‌کنید، و همچنین آنچه که خورده‌اید و می‌نوشیده‌اید، به ویژه الکل به آنها بگویید.

در حالی که در بیمارستان بستری هستید، معمولاً انواع و دوزهای متفاوتی از داروها به شما داده می‌شود که ممکن است مصرف کرده باشید یا پس از بهبودی کافی برای رفتن به خانه برای شما تجویز شود. همچنین افرادی دارید که داروهای شما را در صورت نیاز به شما می‌دهند. هنگامی که در خانه هستید، باید مصرف دارو را مدیریت کنید. هنگامی که در خانه هستید، فراموش کردن مصرف داروها و دوز مناسب در زمان مناسب به راحتی اتفاق می‌افتد و ممکن است افرادی را همیشه همراه خود نداشته باشید تا به شما یادآوری کنند. برخی از کارهایی که می‌توانید انجام دهید تا به خاطر داشته باشید که داروی خود را در زمان مناسب و دوز مناسب مصرف کنید عبارتند از:

• برنامه هفته را با نام داروها، دوز و روز و ساعت مصرف هر کدام تهیه کنید و به در یخچال بچسبانید.

• قرص‌های خود را در جعبه‌های قرص قرار دهید که دارای برچسب‌هایی برای زمان و روزهای هفته است که می‌توان آنها را طبق دستور مصرف کرد.

• برای زمانی که نیاز به مصرف هر دارو دارید در تلفن خود یاد آور و آلارم هایی تنظیم کنید تا سر زمان مشخص به شما یادآوری شود.

قرار ملاقات‌های منظمی با پزشک یا مشاور خود داشته باشید تا بتوانید نحوه پیشرفت خود و عملکرد داروهایتان را پیگیری کنید.

نکات مهم در مصرف داروهای روانپزشکی 

داروها را حتما طبق دستور پزشک مصرف کنید. مهم‌ترین نکته در مصرف داروهای روانپزشکی، مصرف آن‌ها طبق دستور پزشک است. به هیچ وجه دوز دارو را خودسرانه کم یا زیاد نکنید و دارو را در زمان‌های مشخص شده مصرف کنید. با پزشک خود در مورد عوارض جانبی احتمالی صحبت کنید . هر دارویی می‌تواند عوارض جانبی داشته باشد. در مورد عوارض جانبی احتمالی داروهای خود با پزشک خود صحبت کنید و در صورت بروز هر گونه عارضه جانبی، به پزشک خود اطلاع دهید.

نتیجه گیری  

داروهای روانپزشکی می‌توانند ابزار موثری در درمان بسیاری از اختلالات روانی باشند. با مصرف صحیح این داروها و تحت نظر پزشک، می‌توانید علائم بیماری خود را کنترل کرده و کیفیت زندگی خود را ارتقا دهید.

نکات مهم:

• قبل از شروع مصرف هر داروی روانپزشکی، حتما با پزشک خود در مورد فواید و مضرات آن صحبت کنید.
• به هیچ وجه داروهای روانپزشکی را خودسرانه مصرف نکنید و همیشه آن‌ها را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
• در صورت بروز هر گونه عارضه جانبی، به پزشک خود اطلاع دهید.
• مصرف داروهای روانپزشکی را بدون مشورت با پزشک خود قطع نکنید.
• در مورد تداخلات دارویی احتمالی با پزشک خود صحبت کنید.

سوالات متداول 

۱. آیا داروهای روانپزشکی اعتیاد آور هستند؟

برخی از داروهای روانپزشکی، مانند بنزودیازپین‌ها، می‌توانند اعتیاد آور باشند. با این حال، اکثر داروهای روانپزشکی اعتیاد آور نیستند.

۲. مصرف داروهای روانپزشکی چه مدت طول می کشد تا اثر کند؟

اثرات داروهای روانپزشکی می‌تواند از چند روز تا چند هفته طول بکشد تا به طور کامل آشکار شود.

۳. آیا داروهای روانپزشکی باعث افزایش وزن می شوند؟

برخی از داروهای روانپزشکی، مانند داروهای ضد افسردگی نسل دوم، می‌توانند باعث افزایش وزن شوند. با این حال، همه داروهای روانپزشکی باعث افزایش وزن نمی شوند.

۴. آیا می توانم در دوران بارداری یا شیردهی از داروهای روانپزشکی استفاده کنم؟

برخی از داروهای روانپزشکی برای استفاده در دوران بارداری یا شیردهی بی خطر هستند. با این حال، برخی دیگر ممکن است خطرناک باشند. قبل از شروع مصرف هر داروی روانپزشکی در دوران بارداری یا شیردهی، حتما با پزشک خود صحبت کنید.

۵. آیا می توانم در حین مصرف داروهای روانپزشکی الکل مصرف کنم؟

مصرف الکل در حین مصرف داروهای روانپزشکی می تواند خطرناک باشد و باعث تداخلات دارویی شود. قبل از مصرف الکل در حین مصرف هر داروی روانپزشکی، حتما با پزشک خود صحبت کنید

۶. در صورت فراموش کردن مصرف دارو چه باید کرد؟

اگر مصرف یک دوز از دارو را فراموش کردید، در اسرع وقت آن را مصرف کنید. قطع ناگهانی داروهای روانپزشکی خطرناک است . به هیچ وجه مصرف داروهای روانپزشکی را بدون مشورت با پزشک خود قطع نکنید. قطع ناگهانی این داروها می‌تواند منجر به عود علائم بیماری یا حتی عوارض جانبی جدی شود.