مقابله با افسردگی در خانواده: نشانه‌ها، علل و راهکارهای درمانی

 افسردگی در خانواده می‌تواند تأثیر مخربی بر روابط اعضا بگذارد. خدمات مشاوره خانواده نیک مایند در تلاش است این اثرات را به حداقل برساند. در جوامع مدرن امروزی، افسردگی یکی از مشکلات شایع است که ممکن است به خانواده‌ها تأثیر منفی بگذارد. به ظاهر افسردگی موضوع فردی است اما مانند سرماخوردگی، افسردگی هم می‌تواند اختلالی واگیردار باشد و کل اعضای خانواده بدون اینکه متوجه شوند به افسردگی مبتلا شوند. در مقاله، به موضوع “مقابله با افسردگی در خانواده” می‌پردازیم. ما نشانه‌ها، علل و راهکارهای درمانی برای این مسئله را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

 افسردگی چیست؟

افسردگی طبق تعریف انجمن روان‌پزشکی آمریکا به‌عنوان یک بیماری شایع پزشکی شناخته می‌شود که بر نحوه تفکر، احساس و رفتار شما تأثیر می‌گذارد. همچنین اختلال افسردگی شامل طیفی از نشانه‌های محدود و کوچک تا علائم گسترده و کلی است که به‌عنوان افسردگی بالینی شناخته می‌شود. اختلال افسردگی به طیف گسترده‌ای از مسائل جسمی و عاطفی منجر می‌شود و عملکرد در خانه یا محل کار را دشوار می‌کند. در اختلال افسردگی حال و انرژی پایین یا عدم احساس لذت که دو هفته یا بیشتر طولانی شود؛ می‌تواند علائم افسردگی عمده یا افسردگی ماژور باشد. افسردگی باعث احساس بی‌ارزشی و تفکر منفی می‌شود و می‌تواند در روابط افراد با دیگران، مخصوصا اعضای خانواده تأثیر منفی به سزایی بگذارد.

نشانه‌های افسردگی در خانواده

همان طور که یک فرد ممکن است به اختلال افسردگی مبتلا شود، کل خانواده نیز می‌تواند بدون اینکه حتی بدانند به افسردگی مبتلا شوند. تأثیر افسردگی بر خانواده می‌تواند بدین شکل باشد که جو منفی بر خانواده حاکم باشد و اعضای خانواده به جای تعامل و وقت گذراندن با همدیگر به فضای امن خود عقب نشینی کرده و سنگر گیرند، این فضای امن می‌تواند تلویزیون یا کامپیوتر باشد. اما تأثیر اصلی زمانی است که افسردگی والدین، آنها را از تعامل با کودکان باز می‌دارد. علاوه بر این، والدین افسرده می‌توانند دید منفی و بی‌اعتمادی خود را به فززندان منتقل کنند و زمینه ساز شکل‌گیری انواع آسیب‌های روانی شوند. افسردگی در خانواده ممکن است به شکل‌های مختلفی ظاهر شود. برخی از نشانه‌های شایع این مشکل عبارتند از:

• تغییر در رفتار و روابط

اعضای خانواده ممکن است تغییرات ناگهانی در رفتار خود اعمال کنند. این تغییرات می‌تواند شامل انزوا، اختلال در روابط خانوادگی، یا اندک‌شدن تعاملات اجتماعی با دیگران باشد.معمولا در خانواده‌های افسرده افراد دیگر کلمات محبت‌آمیز را نسبت به همدیگر به کار نمی‌برند؛ برعکس در بیشتر اوقات ابراز ناراحتی و بی‌‌حوصلگی می‌کنند و شنوده خوبی برای همدیگر نیستند.

• عواقب جسمی

افسردگی ممکن است منجر به عوارض جسمی شود، از جمله باعث احساس خستگی و کمبود انرژی گردد. تفاوت خستگی روزمره با خستگی ناشی از افسردگی این است که خستگی ناشی از افسردگی می‌تواند باعث عدم تمرکز، بیقراری و کاهش انگیزه هم بشود. افسردگی در خانواده منجر به کاهش آستانه تحمل افراد خانواده نیز میگردد که زمینه ساز افزایش تنش و درگیری است. همچنین رابطه علت و معلولی بین دردهای جسمی و افسردگی وجود دارد. روانشناسان و روانپزشکان سال‌هاست که به ارتباط مشکلات روانی و دردهای مزمن باور دارند. از دیگر عوارض جسمی افسردگی می‌توان به  افزایش وزن یا کاهش وزن، مشکلات خواب و افزایش دردهای بدنی اشاره کرد.

• افکار منفی

افراد مبتلا به افسردگی ممکن است افکار و پیش‌بینی‌های منفی درباره آینده داشته باشند. این افکار می‌توانند به تشدید افسردگی منجر شوند. افکار منفی یکی از مشکلات و دغدغه‌های اساسی در بین افراد افسرده است. این موضوع بخش قابل توجهی از تفکر شخص را درگیر خود کرده و در صورت دامن زدن به این تفکرات که به نام نشخوار فکری در مباحث تخصصی روانشناسی مطرح می‌شود می‌تواند زمینه ساز بیماری‌هایی همچون افسردگی مزمن شود.

علل افسردگی در خانواده

تنها یک دلیل مشخص برای افسردگی در خانواده وجود ندارد. شواهد نشان می‌دهد افسردگی ناشی از ترکیبی از فاکتورهای ژنتیکی، بیولوژیکی، محیطی و روانشناسی است.برخی از علل شایع شامل موارد زیر می‌شوند:

• فشارهای روزمره

ماهیت زندگی ماشینی و شهرنشینی، انسان را روزانه در معرض برخورد با انواع رویداد‌های فشار زای روانی قرار می‌دهد.فشارهای مالی، شغلی، و اجتماعی می‌توانند نقش مؤثری در افزایش احتمال افسردگی در خانواده ایفا کنند.

• تغییرات زندگی

تغییرات بزرگ در زندگی مانند ازدواج، طلاق، مهاجرت، یا مرگ یکی از اعضای خانواده ممکن است به عنوان عوامل مؤثر برای افسردگی عمل کنند.

• عوامل ژنتیکی

عوامل ژنتیکی نیز می‌توانند نقشی در انتقال افسردگی به اعضای خانواده داشته باشند. افسردگی می‌تواند به روش‌های متعدد، در خانواده‌ها انتقال یابد. والدین و فرزندان ممکن است در تعدادی از ژن‌ها که باعث استعداد ابتلا به افسردگی می‌شوند، اشتراک داشته باشند. کودکان ممکن است افکار افسردگی و روش‌های توجیهی والدین را در خانه و طی دوران رشد به خود جذب کنند. شواهد قابل توجهی وجود دارد که وقتی مادران کودکان افسرده باشند، نمی‌توانند با کودک خود ارتباط برقرار کنند. در نتیجه کودک پیوند عاطفی قوی که او را قادر به رشد، تحمل اضطراب، تنظیم عواطف و مسئول بودن نسبت به دیگران می‌کند، به دست نمی‌آورد. درمان مادران افسرده اغلب بهترین راه برای درمان مشکلات کودکان آن‌هاست.

  بیشتر بخوانید: استرس در مادران، مدیریت خشم در خانواده

• تجارب نامطلوب

تحقیقات نشان داده‌اند که یک ارتباط قوی بین تجربیات نامطلوب در دوران کودکی از قبیل سواستفاده‌ کلامی یا فیزیکی یا محیط ناسالم خانه به سبب والدینی که دچار مشکلات روانی هستند و ریسک طولانی مدت افسردگی وجود دارد. مطالعات نشان می‌دهد که سواستفاده‌ کلامی ریسک افسردگی را بیش از دو برابر افزایش می‌دهد. تجربیات نامطلوب، یک منبع قابل توجه از اضطراب هستند. کودکی که با سواستفاده‌ کلامی یا فیزیکی در خانه یا مدرسه مواجه است و راهی برای فرار از این آسیب مداوم ندارد، در معرض ریسک بالایی از افسردگی قرار دارد. 

• بیماری ها

برخی بیماری‌ها در بین اعضای خانواده مانند بیماری‌های مزمن، بی‌خوابی، درد مزمن، یا اختلال کم‌توجهی و بیش‌فعالی (ADHD) یا حتی برخی بیماری‌های ناشناخته در بدن (مانند باکتری‌های روده) فرد را در معرض ریسک بالاتری برای این بیماری قرار می‌دهند.

راهکارهای درمانی

خانواده‌ها می‌توانند از شدت و پایداری افسردگی جلوگیری کنند و الگوی ارتباطی دیگری را پیش بگیرند. در مقابله با افسردگی در خانواده، راهکارهای مختلفی وجود دارد. این راهکارها می‌توانند به شرح زیر باشند:

•  توجه به نشانه‌های افسردگی در خانواده 

هر چه زودتر متوجه‌اش شوید، به همان نسبت سریع‌تر می‌توانید به فرد کمک کرده و همچنین سایر اعضای خانواده را از خطر ابتلا دور کنید. افسردگی ممکن است در هر شخصی به شکل متفاوتی ظاهر شود:

• در کودکان، نه به شکل ناراحتی بلکه در قالب نافرمانی
• در کودکان مدرسه‌ای به صورت پیشرفت تحصیلی ضعیف، انزوا از مدرسه و فعالیت‌های اجتماعی
• در نوجوانان به شکل پنهانی سیگار کشیدن، نوشیدن مشروبات الکلی ، و مصرف مواد مخدر
• در افراد مسن‌تر کمبود اشتها برای غذا و عدم تمایل به زندگی کردن

•  افزایش تفکر مثبت درخانواده

خانواده‌ها اغلب نوعی سبک تفکر منفی را به ارث می‌برند که زمینه‌های افسردگی را مهیا می‌سازد. معمولا نوعی الگوی بدبینی برای محافظت از عزیزان‌مان در برابر شکست، ناامیدی و استرس داریم؛ این الگو میراثی است که از نسلی به نسل بعد منتقل می‌شود. اما در واقع چنین الگوی تفکرِ منفی، درست برعکس عمل می‌کند و نه‌ تنها از عزیزان‌مان محافظت نمی‌کند بلکه منجر به فرسایش سلامت روان‌شان نیز می‌شود.به این مثال توجه کنید: پدری دائما ابراز ناامیدی و ناراحتی، بابت نمره ۱۸ پسرش در درس ریاضی می‌کند و سایر نمرات‌اش‌ را که ۲۰ شده نادیده می‌گیرد. پدر نوعی تحریف شناختی انجام داده که ممکن است پسر بچه چنین تحریفی را در خود گسترش دهد و بعد‌ها این طرز تفکر را در زندگی‌اش پیش بگیرد.یا شاید پدر در حال تصور یک فاجعه است و چنین نمراتی را به عنوان مانعی برای ممتاز شدن پسرش تلقی می‌کند. پدر نمی‌داند که چنین برخوردی احتمالا تاثیرات بدی دارد؛ به مرور زمان و با تکرار است که قدرت چنین برخوردهایی در شکل‌گیری سیستم باورهای شخص مشخص می‌شود.

• مشاوره و پشتیبانی روان‌شناختی

مراجعه به متخصصان روان‌شناسی و مشاوره می‌تواند به افراد مبتلا به افسردگی و خانواده‌های آنها کمک کند. این مشاوره‌ها می‌توانند به بهبود روابط خانوادگی و کاهش نشانه‌های افسردگی کمک کنند.برای درمان اثربخش افسردگی لازم است از متخصصین سلامت روان کمک بگیرید تا تشخیص و برنامه درمانی مناسبی برای‌تان ترتیب دهند.متخصصان بر سر این اصل توافق دارند که افسردگی خفیف در خانواده به روش‌­های روان درمانی نظیر درمان شناختی و رفتاری پاسخ مثبت نشان می­‌دهد و نیازی به مصرف داروهای ضد افسردگی نیست. نوع شدیدتر افسردگی به ترکیب دارو و روان درمانی بهتر جواب می‌­دهد.

• داروها

در برخی موارد، پزشکان ممکن است داروهای ضد افسردگی تجویز کنند تا علائم افسردگی را کاهش دهند. انتخاب دارو و دوز آن توسط پزشک مشخص می‌شود. دارو درمانی، درمان نشانه‌هایی است که تصور می‌شود در نتیجه مشکلات مدارهای مغزی ایجاد شده‌اند. ممکن است چند هفته طول بکشد تا یک داروی ضدافسردگی به طور کامل نشانه‌های افسردگی را تلطیف کند. این داروها خطر اعتیاد را به همراه دارند، به این معنی که دوزهای بالاتر می‌توانند اثرات مخربی بر بدن داشته باشند. بنابراین برای استفاده طولانی مدت چندان مطلوب نیستند. سایر عوارض جانبی احتمالی شامل خواب آلودگی، تمرکز ضعیف و تحریک‌پذیری است. این داروها اگر زیر نظر پزشک و به همراه برنامه مصرف شوند، تأثیر زیادی در روند بهبودی دارند. در نتیجه پیشنهاد می‌شود حتما به توصیه پزشک خود آنها را مصرف کنید تا بیماری شما یا نزدیکان‌تان بهبود یابد. 

• حمایت اجتماعی

حمایت از اعضای خانواده توسط دیگر اعضا و دوستان می‌تواند به افراد مبتلا به افسردگی انگیزه و اعتماد به نفس بدهد. این حمایت از اهمیت بسیاری برخوردار است.جویای حال یکدیگر شدن،‌ نه فقط از سر عادت بلکه بر اساس نوعی حس ارتباط، در هر مرحله از زندگی می‌تواند مثل ضربه گیر در برابر افسردگی عمل کند.

در پایان

افسردگی در خانواده می‌تواند به تمام اعضای خانواده تأثیر بگذارد و به مشکلات جدی منجر شود. با توجه به اهمیت این مسئله، شناخت نشانه‌ها، علل، و راهکارهای درمانی ضروری است. این مقاله تنها یک شرح کلی از موضوع است و مشاوره حرفه‌ای از متخصصان معتبر توصیه می‌شود. اگر خود یا عزیزان‌تان از افسردگی رنج می‌برید، متخصصان کلینیک روان‌شناسی نیک مایند قادر به کمک رسانی به شما برای ارتقا سطح سلامت روان و کیفیت زندگی‌تان می‌باشند.