مهارت‌های زندگی برای کودکان: راهنمای والدین برای تربیت انسان‌های توانمند

مهارت‌های زندگی برای کودکان راهنمای والدین برای تربیت انسان‌های توانمند است. در دنیای پیچیده امروز، کودکان برای موفقیت به بیش از دانش آکادمیک نیاز دارند. آنها باید مهارت‌های زندگی را بیاموزند تا بتوانند با چالش‌ها کنار بیایند، تصمیمات عاقلانه بگیرند و روابط سالم برقرار کنند. گاهی نیاز است از روانشناس کودک برای آموزش مهارت‌های زندگی کمک بگیریم. مهارت‌های زندگی مجموعه‌ای از توانایی‌ها هستند که به افراد کمک می‌کنند تا به طور مؤثر با موقعیت‌های مختلف زندگی روبرو شوند. آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان از سنین پایین بسیار مهم است. این مهارت‌ها به آنها کمک می‌کند تا به انسان‌های توانمند، مسئول و دلسوز تبدیل شوند.

خودآگاهی و خودشناسی کودکان

مهارت خودآگاهی و خودشناسی، اساس رشد در دوران کودکی و در کل زندگی محسوب می‌شود. زمانی که کودکان درک بهتری از خودشان بدست می‌آورند، می‌توانند چگونگی تأثیر افکار و احساسات را بر اعمالشان بفهمند. افراد خودآگاه، فهمی قوی از این‌که چه کسی هستند و می‌خواهند در زندگی کجا باشند، دارند. کودکی که به خودآگاهی و خودشناسی رسیده است، هویت و ارزش‌‌هایش و تفاوت آن را با بقیه کودکان درک می‌کند. زمانی که صحبت از بهبود مهارت زندگی کودکان به میان می‌آید، خودآگاهی و خودشناسی سهم پررنگی دارد.

مهم‌ترین چیزی که کودک باید در پروسه خودشناسی به آن دست یابد، شناخت نقاط قوت و همچنین محدودیت‌های خود است. علاوه‌بر این، باید یاد بگیرد که چگونه از این نقاط قوت برای رسیدن به اهداف خود استفاده کند. خودآگاهی نیز ارتباط نزدیکی با آگاهی هیجانی دارد. شناختن و تشخیص هیجانی که در لحظه تجربه می‌شود مثل خشم، ناامیدی و اضطراب کمک می‌کند کودک بتواند ظرفیت هیجانی خود را کنترل کند. همچنین نسبت به رنج و درد بقیه همدلی داشته باشد. خودشناسی باعث می‌شود کودک نقاط قوت خود را بشناسد از آن‌ها برای رسیدن به اهداف خود استفاده کند.

اعتماد به نفس و عزت نفس کودکان

کودکانی که احساس خوبی راجع به خود دارند، اعتماد به نفس امتحان کارهای جدید را دارند. همچنین عزت نفس به کودک کمک می‌کند که در صورت شکست، بتواند با اشتباه های خود کنار بیاید و دوباره تلاش کند. اعتماد به نفس باعث می‌شود کودکان عملکرد بهتری در خانه، مدرسه و در ارتباط با دوستان و همسالان خود داشته باشند. در مسیر بهبود مهارت زندگی کودکان، افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس آن‌ها بسیار اهمیت دارد. کودکانی که به خود اعتماد ندارند، نمی‌توانند خود را همانطور که هستند بپذیرند.

اگر کودک شما اعتماد به نفس خوبی ندارد، بهتر است وظایف ساده و کوچکی به او محول کنید. زمانی که کودک موفق به انجام آن‌ها شد، او را بخاطر عملکرد خوبش تشویق کنید. این باعث می‌شود که کودک به توانایی خود در انجام دادن کارها اعتماد بیشتری پیدا کند. اگر فرزند شما مرتکب اشتباهی شد، به او نشان دهید که همه افراد اشتباه می‌کنند. مهم این است که از اشتباه خود درس بگیرد و در تلاش‌های بعدی، سعی کند آن را تکرار نکند. افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس به کودک کمک می‌کند احساس بهتری نسبت به خود داشته باشد و مهارت‌های توسعه فردی بهبود یابد.

 ارتباط موثر، حل تعارض کودکان

یک قدم دیگر در بهبود مهارت زندگی کودکان، یاد دادن مهارت‌های ارتباط مؤثر و حل تعارض به آن‌هاست. هیچکس تعارض را دوست ندارد ولی نمی توان از آن‌ها اجتناب کرد. کودکان نیز از این قضیه مستثنی نیستند و با بحث، دعوا و عدم توافق در زندگی خود رو به رو می‌شوند. یاد دادن مهارت‌های عملی به کودکان برای حل تعارض از راهی سالم و مؤثر، برای آن‌ها بسیار مفید است. تلاش برای یاد دادن حل تعارض به کودکان با یادگیری آرام کردن خود شروع می‌شود.

در قدم اول کودک باید بتواند هیجانات خود را بشناسد. می‌توانید به کودک خود راه‌هایی بیاموزید که خود را آرام کند؛ چراکه در هنگام عصبانیت، حل کردن تعارض غیرممکن است. بعد از این‌که هیجانات کودک فروکش کرد، باید تصمیمی بگیرد که درست است و او را از راه درستی به هدف خود می‌رساند. یادگیری ابراز نیاز خود از راهی که دیگران آن را درک کنند نیز ابزار مهمی برای حل تعارض محسوب می شود. بهتر است این روش‌ها را زمانی که به کودک بیاموزید که هنوز دچار تعارض نشده است.

 قاطعیت

آموزش قاطعیت عنصر مهمی در بهبود مهارت زندگی کودکان به شمار می‌رود. کودکی که قاطع نباشد نمی‌تواند از خود دفاع کند و توانایی نه گفتن به دیگران را ندارد. قاطعیت مهارت مهمی است و در همه حوزه‌های زندگی کودک از جمله مدرسه و ارتباط سالم با همسالان کاربرد دارد. یادگیری قاطعیت، باعث افزایش عزت نفس کودک و برقراری روابط بر پایه رفع نیازهای خود و دیگران از روش درست و سالم می‌شود. به کودک یاد دهید که قاطعانه بودن با برخورد منفعلانه یا پرخاشگرانه متفاوت است.

قاطع بودن به این معنی است اجازه ندهد کسی از او سو استفاده کند یا باعث شود کاری را برخلاف میلش انجام دهد. راجع به مرزها و حریم شخصی برای کودک بگویید و از او بخواهید اجازه ندهد کسی به حریم شخصی‌اش وارد شود. یکی دیگر از چیزهایی که در آموزش مهارت قاطعیت مهم است، توانایی بیان خواسته‌ها و نیازهاست. وقتی کودک در محیط خانه نیازهای خود را مطرح می‌کند، او را تشویق کنید تا بتواند این‌ کار را در سایر موقعیت‌ها نیز انجام دهد.

 مدیریت خشم کودکان

کنترل احساسات بخصوص هیجان قوی‌ای مثل خشم برای همه بخصوص کودکان بسیار سخت است. خشم در کودکان می‌تواند منجر به آسیب زدن به اشیا، خود یا دیگران شود. این‌که کودک بتواند احساسات را درک و هیجانات خود را تنظیم کند، باعث می‌شود با کنترل و مهارت بیشتری به محیط و موقعیت‌ها پاسخ دهد. تکنیک‌های کنترل خشمی که در کودکی آموخته می شود، تا دوران بزرگسالی نیز همراه فرزند شما باقی می‌ماند.

روش‌های بهبود مهارت زندگی کودکان، او را تشویق می‌کند که عادت‌های سالمی برای زندگی خود بوجود بیاورد. در نتیجه می‌تواند به رویدادهای ناامید کننده با روش سالمی پاسخ دهد. اکثر اوقات کودک زمانی دچار خشم می‌شود که نمی تواند احساسات خود را درک کند یا اسمی روی آن بگذارد. کمک به فرزندتان برای این‌که احساسات خود را شناسایی کند و بتواند روی آن‌ها اسم بگذارد، به کنترل خشم او کمک می کند. بهتر است به کودک تکنیک‌های واضح و مشخصی برای کنترل خشم آموزش دهید. در این صورت وقتی عصبانی می‌شود، دقیقا می‌داند که باید چه کاری بکند. قدم اول در مدیریت خشم شناخت احساسات و نام گذاری آن‌هاست.

مدیریت استرس کودکان

علاوه‌بر بزرگسالان، کودکان نیز تحت تأثیر استرس و اضطراب قرار می‌گیرند و این به عملکرد و سلامت روان آن‌ها آسیب زیادی وارد می‌کند. مدیریت استرس کودکان موضوع مهمی است که والدین باید به آن توجه زیادی داشته باشند. مدرسه و فعالیت‌های مربوط به آن، یادگیری مهارت جدید، کلاس موسیقی، ورزش و… می‌تواند برای کودک استرس زا باشد. حتی گاهی این استرس می‌تواند خود را به صورت علائم جسمانی نشان دهد. این‌که کودک یاد بگیرد با این اضطراب آزار دهنده چه کار باید بکند، به بهبود عملکرد او کمک می‌کند.

در مدیریت استرس، باید با کودک در مورد علائمی که تجربه می‌کند، صحبت کنید و اجازه دهید احساساتش را ابراز کند. قبل از این‌که راه حل‌های خود را پیشنهاد کنید، به فرزندتان گوش دهید و نشان دهید که رنج او را می‌فهمید. تنفس عمیق را با او تمرین کنید تا بتواند علائم جسمی استرس را مدیریت کند. امتحان کردن فعالیت‌های آرامش بخش مثل یوگا و مدیتیشن نیز می‌تواند کمک کننده باشد.برای مدیریت استرس کودک می‌توانید فعالیت‌هایی مثل یوگا و مدیتیشن را با او انجام دهید.

مهارت حل مسئله کودک

   این مهارت شامل توانایی شناسایی و حل مشکلات به طور خلاقانه و کارآمد است.مهارت حل مسئله یکی از ضروری‌ترین مهارت‌هایی است که لازم است کودک در زندگی خود بیاموزد. به همین خاطر، در مسیر بهبود مهارت زندگی کودکان باید به آن توجه کنید. کودک ترجیح می‌دهد که از مشکلات اجتناب کند تا این‌که برای حل کردن آن‌ها انرژی بگذارد. این باعث می‌شود که از وظایف مدرسه عقب بماند یا در روابط با همسالان دچار مشکل شود. یاد دادن مهارت حل مسئله، باعث می‌شود سلامت روان کودک افزایش یابد و موفقیت بیشتری در مدرسه بدست آورد.

در مرحله اول یادگیری حل مسئله، کودک باید بتواند مشکل را شناسایی کند. در مرحله بعدی باید حداقل ۵ راه حل برای مشکل ارائه دهد. لازم نیست که تمام این راه حل‌ها خوب و کاربردی باشند. سپس کودک باید نقاط ضعف و قوت هر کدام از این راه حل‌ها را بررسی کند و عواقب مثبت و منفی آن‌ها را بشناسد. در قدم چهارم او باید بر اساس ارزیابی‌ای که از راه حل‌ها کرده است، بهترین آن‌ها را انتخاب کند. در مرحله آخر نیز می‌تواند راه حل را آزمایش کند تا ببیند جوابگوی آن موقعیت هست یا نه. حل مسئله یکی از ضروری‌ترین مهارت‌هایی است که لازم است کودک در زندگی خود بیاموزد.

مهارت تصمیم گیری کودک

همه ما شنیده‌ایم که یادگیری مهارت تصمیم گیری برای کودکان اهمیت زیادی دارد. دادن فرصت انتخاب و تصمیم‌گیری از دوران کودکی، باعث می‌شود که فرزند شما تجربه کسب کند. او می‌تواند از اشتباهات خود درس بگیرد، با دنیای واقعی آشنا شود و هیجانات خود را کنترل کند. زمانی که به کودک اجازه تصمیم گیری می‌دهید، در واقع باعث شدید توانایی به عهده گرفتن مسئولیت اعمالشان را بدست آورند. خود این، باعث افزایش استقلال و عزت نفس در فرزند شما می‌شود. آموزش زودهنگام تصمیم گیری به کودکان، باعث می‌شود به بزرگسالانی توانا، مسئولیت پذیر و با اعتماد به نفس تبدیل شوند.

دیگر مهارت‌ها شامل موارد زیر است:

•   مهارت‌های خودآگاهی و عزت نفس: این شامل شناخت نقاط قوت و ضعف، ارزش‌ها و باورهای خود، و احساس ارزشمند بودن است.
• مهارت‌های ارتباطی: این شامل توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران، هم به صورت شفاهی و هم به صورت کتبی، و همچنین توانایی گوش دادن فعال است.
• مهارت‌های روابط بین فردی: این شامل توانایی ایجاد و حفظ روابط سالم با دیگران است.
• مهارت‌های تفکر انتقادی: این شامل توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعات، ارزیابی منابع و شکل‌گیری نظرات مستقل است.
• مهارت‌های خلاقیت: این شامل توانایی تولید ایده‌های جدید و حل مشکلات به روش‌های نوآورانه است.

حتما بخوانید: پرخاشگری کودکان ، بیش فعالی کودکان

اهمیت آموزش مهارت‌های زندگی برای کودکان

کودکانی که مهارت‌های زندگی را می‌آموزند، در موارد زیر بهتر عمل می‌کنند:

 موفقیت تحصیلی: آنها بیشتر در مدرسه موفق هستند و احتمال فارغ‌التحصیلی موفق آنها بیشتر است.

 سلامت روان: آنها از نظر عاطفی سالم‌تر هستند و احتمال ابتلا به افسردگی، اضطراب و سوء مصرف مواد در آنها کمتر است.

  روابط سالم: آنها روابط سالم‌تر و قوی‌تری با خانواده، دوستان و همسالان خود برقرار می‌کنند.

  اشتغال: آنها در پیدا کردن شغل و حفظ آن موفق‌تر هستند.

  شهروندی مسئول: آنها به شهروندانی مسئول و متعهد به جامعه خود تبدیل می‌شوند.

راه‌های آموزش مهارت‌های زندگی برای کودکان

والدین، معلمان و سایر بزرگسالان می‌توانند با روش‌های مختلفی مهارت‌های زندگی را به کودکان آموزش دهند. در اینجا چند نمونه آورده شده است:

  الگوی مثبتی باشید: کودکان از طریق مشاهده یاد می‌گیرند، بنابراین مهم است که الگوی مثبتی از مهارت‌های زندگی که می‌خواهید به آنها آموزش دهید، باشید.

  فرصت‌هایی برای تمرین مهارت‌ها فراهم کنید: به کودکان فرصت‌هایی برای تمرین مهارت‌های زندگی در زندگی روزمره بدهید. به عنوان مثال، از آنها بخواهید در انجام کارهای خانه به شما کمک کنند، در مورد تصمیمات خانوادگی نظر بدهند یا با احساسات خود به روشی سالم کنار بیایند.

 درباره مهارت‌های زندگی صحبت کنید: با فرزندانتان در مورد اهمیت مهارت‌های زندگی و نحوه استفاده از آنها در زندگی روزمره صحبت کنید.

  از منابع آموزشی استفاده کنید: منابع آموزشی زیادی برای کمک به شما در آموزش مهارت‌های زندگی به فرزندانتان وجود دارد، از جمله کتاب‌ها، وب‌سایت‌ها و برنامه‌ها. هم چنین میتوانید از متخصصین این حوزه کمک بگیرید.

با آموزش مهارت‌های زندگی به فرزندانتان، به آنها کمک می‌کنید تا به انسان‌های توانمند، مسئول و دلسوز تبدیل شوند که می‌توانند زندگی شاد و پرباری داشته باشند.

سخن آخر

کودکان آسیب پذیر و حساس به این دنیا پا می‌گذارند و ابزاری برای مقابله با تهدیدهای دنیا ندارند. به همین دلیل، بهبود مهارت زندگی کودکان اهمیت بسیاری دارد. خودآگاهی و خودشناسی باعث می‌شود کودکان نقاط ضعف و قوت خود را بشناسند و در نتیجه به عزت نفس بیشتری برسند. یادگیری ارتباط مؤثر و حل تعارض نیز بسیار مهم است. مدیریت استرس و همچنین خشم به کودکان کمک می‌کند احساسات خود را بشناسند و راحت‌تر بتوانند آن‌ها را مدیریت کنند. مهارت حل مسئله و تصمیم گیری نیز جزوی از مهارت‌هایی است که کودک را در آینده به بزرگسالی توانا و مسئولیت پذیر تبدیل می‌کند. برای کمک به آموزش مهارت های مورد نیاز متخصصان نیک مایند در کنار شما هستند.