۱۵ نکته برای داشتن نوجوان شاد و با انگیزه

نوجوان شاد و با انگیزه نیازمند تربیت درست است. وقتی نوبت به تربیت کردن نوجوان ها می‌رسد، خانه شما شبیه میدان جنگ می‌شود؟ اگر چنین است، باید بگویم که شما تنها نیستید. گاهی نیاز به مراجعه مشاوره نوجوان تنها راه چاره است. قدم گذاشتن در مسیر نوجوانی، هم برای شما استرس‌زا است و هم برای فرزندتان. گاهی با اینکه فقط قصد کمک کردن به آن‌ها را دارید، با حرف و عمل خود او را آزار می‌دهید. در نهایت هم این فکر به ذهنتان خطور می‌کند که آیا از پس این آزمون سخت بر می‌آیم؟ به عنوان کسی که راهنمای والدین در امر تربیت نوجوان‌هاست، به شما می‌گویم که سرسخت‌ترین نوجوان‌ها را هم با تربیت اصولی می‌توان دگرگون کرد. والدین با دریافت آموزش‌های لازم و رعایت ۱۵ نکته‌ای که در ادامه می‌آید، قادر به تربیت نوجوان‌هایی شاد و با انگیزه خواهند بود و آرامش را نیز به خانه خود برمی‌گردانند. ابتدا درباره دلایل رفتارهای ناپسند نوجوان‌ها شرح می‌دهم و سپس نکات را توضیح خواهم داد.

دلایل رفتارهای بد نوجوان‌ها

وجود مشکلات بین نوجوانان و والدین آن‌ها، طبیعی است و دلایل مختلفی دارد شامل:

۱. نوجوان، در حال یادگیری بیان احساسات خود است.

آیا احساس می‌کنید که صرف‌نظر از آنچه می‌گویید، فرزند شما واکنش‌هایی دارد مانند: چشم‌غره رفتن، عصبانیت و یا نادیده گرفتن شما؟ مطمئناً برخورد با این فرزند بداخلاق، برای شما دشوار است؛ به خصوص زمانی که فقط می‌خواهید کمک کنید. در طول سال‌های نوجوانی، هورمون‌های فرزند شما بیش از حد افزایش می‌یابند و در نتیجه، او احتمالاً احساس استرس و سردرگمی می‌کند و به درستی قادر به واکنش به حرف و عمل دیگران نمی‌باشد. پس درک کنید که او عمداً قصد بدرفتاری با شما را ندارد. البته حرف من این نیست که شما بی‌احترامی شدید را تحمل کنید. تعیین حد و مرزهای رفتاری، در تربیت نوجوان‌ها اهمیت دارد.

۲. هویت نوجوان، در حال شکل‌گیری است.

«من دیگه بچه نیستم!» آیا فرزند شما در بیشتر مکالمات، این جمله خبری را می‌گوید؟ دلیلش این است که حس فردیت، شروع به شکل‌ گرفتن در او کرده و طبیعی است که بخواهد خودمختار شود. پس دیگر به راحتی با انتظارات و قوانین سفت و سخت شما کنار نمی‌آید. در حالی که نوجوان هویت خود را کشف می‌کند، به یاد داشته باشید که باید عشق و احترام به او نشان دهید و از وی بی قید و شرط حمایت کنید.

۳. نوجوان، احساس ناتوانی می‌کند.

فرزند شما در دوران نوجوانی، هنوز در حال یادگیری نحوه بیان خود است و در عین حال، سعی در کشف هویت خود دارد. در همین دوره، احساس می‌کند قوانین شما از کنترل او خارج هستند و او را محدود کرده‌اند. جای تعجب ندارد! شما با تلاش برای کنترل او و مدیریت شرایط، در حقیقت وضعیت را بدتر می‌کنید و باعث می‌شوید او عصیان‌گر شود. در نتیجه با زیر پا گذاشتن قوانین و نادیده گرفتن عواقب کارهایش، سعی می‌کند اندکی احساس قدرت نماید. خبر خوب این است که گام‌های ساده‌ای برای توانمندسازی نوجوان خود می‌توانید بردارید و قادر به تربیت او به عنوان شخصی مسئولیت‌پذیر و محترم خواهید بود.

۱۵ نکته تربیتی مخصوص داشتن نوجوان‌ شاد و با انگیزه

تربیت نوجوانان دشوار است، اما راهکارها و نکته‌های زیادی برای بهبود روابط خود با آن‌ها و مدیریت صحیح این روابط وجود دارد. بیایید این ۱۵ نکته را برای نحوه برخورد مؤثرتر با آن‌ها بررسی کنیم:

۱. قوانین و مرزها را به کمک نوجوان تعیین کنید.

فرزندتان می‌خواهد احساس کند بر زندگی خود کنترل دارد؟ برای این کار، چه راهی ساده‌تر از مشارکت دادن او را در فرآیند تنظیم قوانین؟ البته حرفم این نیست که به او اجازه دهید قوانین غیرمنطقی تنظیم کرده و آن‌ها را به شما دیکته کند. بلکه می‌گویم بهتر است کنار هم بنشینید و با همفکری یکدیگر، درباره قوانین خانه و زندگی‌تان تصمیم‌گیری کنید. وقتی این کار را انجام می‌دهید، او متوجه می‌شود که به عقایدش احترام می‌گذارید و به احتمال زیاد، به قوانین پایبند خواهند بود.

۲. دوست و والد فرزند نوجوان باشید.

برای برقراری ارتباط صحیح با او، سعی کنید هم پدر و مادرش باشید و هم دوستش. به این فکر کنید که چگونه با دوستان خود صحبت می‌کنید. اگر برای حل مشکلی پیش شما بیایند، صحبت را قطع می‌کنید و برایشان سخنرانی می‌کنید؟ احتمالاً نه. حدس من این است که خوب به حرف آن‌ها گوش می‌دهید و اگر لازم باشد، توصیه‌هایی می‌کنید. اگر می‌خواهید نوجوان برای رفع مشکلاتش از شما کمک بخواهد، باید به او احترام بگذارید. پس بیشتر گوش دهید و کمتر نصیحت کنید. تنها کاری که باید انجام دهید، راهنمایی کردن است.

۳. با نوجوان خود وقت بگذرانید.

مطمئناً سر شما خیلی شلوغ است. مدیریت کردن مسائل کاری، مسئولیت‌های زندگی، تربیت فرزند و مراقبت از خود، کار آسانی نیست. درک می‌کنم. اما بدانید که لحظه حال، تنها چیزی است که همیشه داریم. اجازه ندهید زمان، بدون گذراندن وقت با فرزند نوجوانتان سپری شود. از گذراندن وقت با یکدیگر لذت ببرید و بگذارید برای سال‌های آینده، خاطرات معنادار و خوبی داشته باشید. توقع زیادی از شما نمی‌رود؛ مثلا می‌توانید از نوجوان بخواهید که به شما در آماده کردن غذا کمک کند یا از او دعوت کنید که با شما پیاده‌روی کند.

بیشتر بخوانید: چگونه با نوجوان برخورد کنیم؟

۴. به طور منظم، وعده‌های غذایی را با هم بخورید.

فواید صرف وعده‌های غذایی با یکدیگر، غیرقابل انکار است. تحقیقات نشان می‌دهد که غذا خوردن اعضای خانواده با یکدیگر، برای نوجوان مزایای زیر را به همراه دارد:

• عملکرد تحصیلی را بهبود می‌بخشد.

• میزان افسردگی، اضطراب و سوء مصرف مواد را کاهش می‌دهد.

• قدرت تحمل را افزایش می‌دهد.

• عزت نفس ایجاد می‌کند.

• سلامت جسمی را بهبود می‌بخشد.

•  احتمال روابط خارج از اصول و قوانین خانواده را کاهش می‌دهد.

۸۰ درصد از نوجوانان می‌گویند که هنگام صرف غذا با خانواده، به احتمال زیاد با والدین خود صحبت می‌کنند. پس اگر می‌خواهید بیشتر و بهتر با آن‌ها  ارتباط برقرار کنید، زمان صرف غذا فرصتی ایده آل برای این کار است. از این نکته ساده در تربیت نوجوان، نباید غافل شد.

۵. بی احترامی و لحن بد، ممنوع

وقتی نوجوان‌ها به اطرافیان بی‌احترامی می‌کنند، باعث ایجاد ناراحتی می‌شوند. اما بدانید که پاسخ دادن به آن‌ها با بی‌احترامی و لحن ناخوشایند، فقط اوضاع را وخیم می‌کند و به رابطه شما با او آسیب می‌زند. شاید فرزند شما از انجام بازی‌های رایانه‌ای دست نکشد و سر وقت انجام تکالیف نرود و یا اتاقش را مرتب نکند. اینکه به او بگویید:«من بزرگترت هستم و تو کاری را می‌کنی که من می گویم!»، غلط است.

نوجوانان باید یاد بگیرند که از قوانین پیروی کنند و به مرزهای اخلاقی احترام بگذارند. در عین حال، آن‌ها دارند در مسیر مستقل شدن گام برمی‌دارند. اگر طوری رفتار کنید که احساس کنند بچه هستند، با طغیان و شورش آن‌ها روبرو خواهید شد. پس قاطعانه و محترمانه صحبت کنید. از کلمات و جملات درست استفاده کنید. مثلا به جای گفتن «تو خیلی تنبلی»، بگویید «وقتی کارهایت را آنطور که توافق کرده بودیم انجام نمی‌دهی، احساس می‌کنم به من بی‌احترامی می‌شود».

۶. وقتی عصبانی هستید صحبت نکنید.

موقعیت زیر را تصور کنید:

شما ساعتی را به فرزند نوجوان خود اعلام کرده‌اید و به او گفته‌اید که بعد از این ساعت نباید بیرون از خانه باشد. اما او سهواً یا عمداً این کار را می‌کند و نه با شما تماس می‌گیرد و نه به شما پیام می‌دهد. اینجاست که اضطراب شما با خشم همراه می‌شود. در این موقعیت، اکثر والدین نوجوان خود را نشانده و بلافاصله شروع به سخنرانی در مورد رفتار غیرمسئولانه او می‌کنند. با داشتن چنین عکس‌العملی، فرزند شما یا ساکت شده یا حالت تدافعی پیدا می‌کند. بعید است که او به صورت منطقی با شما به گفتگو بنشیند. تا حد امکان، گفتگوهای این چنینی را زمانی انجام دهید که هر دو آرام هستید. فرزند شما باید بفهمد که چه اشتباهاتی مرتکب شده است. زمانی که هر دو به دور از فوران احساسات و با تکیه بر عقل و منطق صحبت می‌کنید، همیشه درس دادن و درس گرفتن آسان‌تر است.

۷. اجازه دهید نوجوان با عواقب کارهایش روبرو شود.

همه ما، گاهی اوقات اشتباه می‌کنیم. اما وقتی اشتباهات مدام تکرار شوند، تبدیل به عادت می‌گردند. پس به نوجوان یاد بدهید که از اشتباهات خود درس بگیرد. می‌پرسید چگونه؟ بگذارید او نتایج کارها و تصمیمات خود را ببیند و با عواقب خوب یا بد آن‌ها مواجه شود. به طور مثال اگر او از سرویس مدرسه جا می‌ماند و شما او را با اتومبیل می‌برید، انگیزه کمی برای بیدار شدن به موقع خواهد داشت. همه والدین می‌خواهند فرزندان خود را از دردسر نجات دهند. اما گاهی بهترین راه برای آموزش درس زندگی، این است که به آن‌ها اجازه دهید با عواقب کارهایشان روبرو شوند.

۸. روی مسائل مهم، تمرکز کنید.

آیا فرزند شما، مدل مویی دارد که دوست ندارید یا لباس‌های نامتعارف می‌پوشد؟ به این مسائل، زیاد گیر ندهید. حتی مسئولیت‌پذیرترین نوجوان‌ها هم از طریق راه‌های عجیب، به کشف شخصیت خود و رسیدن به استقلال می‌رسند. بنابراین، انرژی برای مسائلی ذخیره کنید که در درازمدت بیشترین اهمیت را دارند.

۹. به علاقه‌های نوجوان احترام بگذارید.

آیا نوجوان شما به سرگرمی‌ای علاقه دارد که شما آن را درک نمی‌کنید؟ در این شرایط، به او غُر می‌زنید و می‌خواهید که حواسش را به انجام کارهای مفیدتر دهد؟ این کار، اشتباه است.

تا زمانی که او مهارت‌های مدیریت زمان را خوب یاد نگرفته، تمام تلاش خود را برای حمایت از او و علاقه‌هایش به کار ببندید. حتی در این راه، آن‌ها را همراهی کنید. مثلا اگر دوست دارند یک انیمه ببینند، شما هم همراهشان به تماشای آن بنشینید. اینگونه، به او نشان می‌دهید که واقعاً دوست دارید آن‌ها و سلیقه‌شان را بهتر بشناسید.

۱۰. عادات و رفتاهای خوب نوجوان را شناسایی کنید.

شاید فکر کنید که فرزند شما هیچ رفتار یا عادت خوبی ندارد! درک می‌کنم. انتقاد از فرزند نوجوانتان آسان است؛ به خصوص زمانی که سعی می‌کنید به او کمک کنید تا عادت‌های خوبی برای موفقیت مادام‌العمر خود ایجاد کند. اما بهتر است یک قدم به عقب بردارید و دقت کنید تا بتوانید نقاط مثبت زندگی او را بشناسید؛ مهم نیست از نظرتان چقدر کوچک و بی اهمیت باشند.

۱۱. الگوی خوبی برای نوجوان باشید.

فرزند شما دائماً به آنچه که می‌گویید و انجام می‌دهید، دقت می‌کند. پس الگوی خوبی برایش باشید. اگر او ببیند که شما در تلاش برای گسترش عادات مثبت می‌باشید، به احتمال زیاد سعی می‌کند که عادت‌های مثبت در خود ایجاد کند. همچنین اگر ببیند که شما مهربان، محترم، سخت کوش و مسئولیت‌پذیر هستید، حتما سعی در داشتن چنین ویژگی‌هایی خواهد کرد.

برای تاثیرگذاری بهتر بر نوجوان و الگو بودن برایش، این نکات را رعایت نمایید:

• سخاوتمند باشید.

• شکرگزار باشید.

• داوطلب شوید.

• چالش‌ها را بپذیرید.

• مراقب سلامت جسمی و روانی خود باشید.

• وقتی اشتباه کردید، عذرخواهی کنید.

۱۲. نوجوان را با دیگران مقایسه نکنید.

شما مطمئناً از توانایی‌های فرزند خود اطلاع دارید؛ اما وقتی متوجه می‌شوید که بچه‌های همسایه‌هایتان نمرات بهتری می‌گیرند یا خواهرزاده‌تان توانسته در مدارس نمونه شهر شما مشغول به تحصیل شود، ممکن است فرزندتان را با آن‌ها مقایسه کنید. انجام این کار، برای رابطه بین والدین و نوجوان مانند سَم است. به‌علاوه، به عزت نفس او آسیب می‌رساند و حتی می‌تواند منجر به رنجیده‌خاطر شدنش شود. روی تشویق نوجوان و پیروی از سایر نکات بالا تمرکز کنید تا در مسیر درست تربیتی قرار بگیرید.

۱۳. حواستان به زندگی نوجوان باشد، اما به حریم شخصی او احترام بگذارید.

اطلاع از هر آنچه که در زندگی نوجوان وجود دارد، بسیار مهم است. اگر فرزندتان درگیر رفتارهای مضر است یا با دوست ناباب معاشرت می‌کند، باید بتوانید او را برای تصمیم گیری بهتر راهنمایی کنید. بهترین راه برای اطلاع از آنچه در زندگی‌اش می‌گذرد، سرک کشیدن به دفتر خاطرات او یا گوش کردن مکالماتش به صورت پنهانی نیست. سعی کنید با او ارتباط برقرار کنید، کارهایی را با او انجام دهید که از آن‌ها لذت می برد، هنگامی که او شکایتی دارد یا ابراز ناراحتی می‌کند به او گوش دهید. وقتی به فرزندتان نشان می‌دهید که به آزادی و حریم خصوصی‌اش احترام می‌گذارید، باعث می‌شوید که برای حل مشکلاتش به سراغ شما بیاید و پنهان‌کاری نکند.

۱۴. بر اهمیت خودمراقبتی برای داشتن نوجوان شاد، تاکید کنید.

برای فرزند شما مهم است که تمام تلاش خود را برای یادگیری مؤثر و کسب نمرات خوب به کار بگیرد، اما همچنین مهم است که زندگی متعادل و جسم و روح سالم داشته باشد. به او بیاموزید که خواب، تغذیه و ورزش، موجب افزایش کیفیت زندگی‌اش می‌گردد. اگر نوجوان از نظر جسمی احساس خوبی نداشته باشد، برای انگیزه دادن به او در جهت برداشتن گام‌های مثبت به مشکل خواهید خورد. خودمراقبتی اصولی، به او این امکان را می‌دهد که تمرکز کند و کارهای مفید انجام دهد. به او  کمک کنید تا راه‌های خوبی برای مقابله با استرس و اضطراب بیاموزد. بدین ترتیب، به بزرگسالی سالم تبدیل می‌شود که می‌داند چگونه از خود مراقبت کند و کارها را به نفع خود و دیگران نیز انجام دهد.

۱۵. از آسیب‌پذیر بودن نترسید.

در نهایت، به یاد داشته باشید که به فرزند نوجوانتان نشان دهید که شما نیز انسان هستید. هیچ پدر و مادری و هیچ انسانی، کامل نیست و اشکالی ندارد اگر هنگام تربیت او اشتباه کنید. به جای اینکه وانمود کنید کاملید و همه چیز را می‌فهمید، آسیب‌پذیری خود را نشان دهید. وقتی اوضاع روحی‌تان به هم ریخته است و شرایط خوبی در زندگی ندارید، از او عذرخواهی کنید. به فرزندتان نشان دهید که کمال گرایی را نباید لازمه زندگی خوب دانست؛ بلکه مهم یادگیری و رشد است.

سخن آخر

تربیت نوجوان‌ها، کار سختی است؛ اما ما اطمینان داریم که با به کارگیری نکات این مقاله، از پس چالش‌های این کار برمی‌آیید. به تلاش خود ادامه دهید و فرزند خود را برای موفقیت و خوشبختی مادام‌العمر آماده کنید. هر کجا که نیاز به راهنمایی داشتید، می‌توانید روی کمک تیم متخصص مشاوره کلینیک روانشناسی نیک مایند حساب باز کنید.